Nieuwe stemprocedure; wat gebeurt er met ongeldig verklaarde briefstemmen?

Meer dan tienduizend aanvankelijk ongeldig verklaarde briefstemmen kunnen deze Tweede Kamerverkiezingen mogelijk tóch worden meegeteld na een wijziging van de stemprocedure. Maar kan een demissionair minister zomaar dat besluit nemen, en wat doen gemeenten nu met eerder ongeldig verklaarde stemmen?

Zo werkt het briefstemmen
Een kiezer ontvangt thuis een stembiljet, stempas, retourenvelop én speciale envelop voor het stembiljet.
Het stembiljet moet thuis ingevuld en in de speciale envelop geplaatst worden. Daarna sluit men de envelop.
De kiezer heeft dan nog de retourenvelop, speciale envelop en stempas over.
Onderteken de stempas en stop deze in de retourenvelop. Plaats ook de speciale envelop in de retourenvelop, en sluit de retourenvelop.
Breng de retourenvelop naar een afgiftepunt of verzend deze via de post.
Wat ging er mis? Briefstemmers stopten vaak hun stembiljet en stempas in dezelfde envelop. Omdat een stem geheim moet blijven, mogen de tellers deze enveloppen niet openen. Daardoor dreigde de politieke voorkeur van vele zeventigplussers niet te worden meegenomen bij de uitslag van de Tweede Kamerverkiezingen, wat haaks staat op ons democratische verkiezingsstelsel.

Met de wijziging van de stemprocedure worden nu ook deze stemmen meegeteld, mits de meegezonden stempas op de juiste manier is ondertekend.

Met het wijzigen van de stemprocedure handelt minister Kajsa Ollongren (Binnenlandse Zaken) binnen de huidige wetgeving, benadrukt hoogleraar constitutioneel recht Leonard Besselink. Hij wijst erop dat er geen wetswijziging heeft plaatsgevonden en de bestaande regelgeving slechts anders geïnterpreteerd wordt.

Dat heeft de minister niet op eigen houtje beslist, vervolgt Besselink, Ollongren heeft advies gevraagd aan de Kiesraad en de Raad van State. Beide instanties oordeelden dat de nieuwe interpretatie mogelijk is.

De wijziging van de stemprocedure is mogelijk door de coronapandemie. Dat was voor de Raad van State de reden om groen licht te geven aan Ollongren, legt Besselink uit. "Doordat we met ongebruikelijke verkiezingen te maken hebben, in bijzondere omstandigheden, kan momenteel worden aanvaard dat deze stemmen meetellen." Als stemmen per post in de toekomst nogmaals wordt ingezet, is dit dus misschien niet meer het geval.

Wat gaat er nu gebeuren bij stembureau's?
Daar worden alle foutief uitgebrachte briefstemmen opnieuw beoordeeld, bevestigen Besselink en een woordvoerder van het ministerie van Binnenlandse Zaken. Volgens de hoogleraar hoeven we niet bang te zijn dat de briefstemmen zijn weggegooid.

Alle enveloppen worden opnieuw gecontroleerd, op stempassen. Als deze op de correcte wijze zijn ingevuld, zal de geopende envelop in de stembus worden gedaan zonder dat de medewerker van het stembureau het stembiljet inziet. Op die manier blijft het stemgeheim gewaarborgd. "Een goede beslissing van Ollongren", oordeelt Besselink. "Het idee van een democratie is dat alle uitgebrachte stemmen van kiesgerechtigden mee moeten tellen. Dat is wat hier is gebeurd."