Vaccinatie chronisch zieken naar achter geschoven: 'De tunnel wordt weer verlengd'

Nieuws 26-02-2021 Print dit artikel
Vaccinatie chronisch zieken naar achter geschoven: 'De tunnel wordt weer verlengd'
'Het begin van het einde van de coronacrisis is in zicht', eind vorig jaar leek het even feest. Vaccinaties werden goedgekeurd en er kon eindelijk een begin gemaakt worden aan het beschermen van de zogenaamde 'kwetsbare groepen'. Al snel bleek dat er door schaarste lastige keuzes gemaakt moesten worden, wat grote effecten had voor onder andere de groep mensen met een medische indicatie van 18 tot 60 jaar.

Zo ook voor Rivka Smit. Zij heeft de progressieve spierziekte spinale musculaire atrofie (SMA). Hierdoor is ze 24 uur per dag afhankelijk van zorg, heeft ze last van spierzwakte en maakt ze vanwege de aantasting van haar ademhalingsspieren 's nachts gebruik van een beademingsapparaat.

'Ik denk gewoon elke keer dat het einde van de tunnel in zicht is. Maar steeds als ik er bijna ben, wordt die tunnel weer een paar kilometer langer.' Het wachten op een vaccin wordt nu wel echt steeds zwaarder.

Geïsoleerd van je vrienden, zorgen om de toekomst
En wachten doet ze. Ze ziet alleen nog haar zorgpersoneel en haar ouders. Vrienden en andere familie moet ze wegens gezondheidsrisico's vermijden. 'Je hebt het gevoel dat voor je vrienden het leven doorgaat, meer dan voor jou. Ik maak me daar soms zorgen over. Het wordt wel hard werken om straks weer naar elkaar toe te groeien.'

Sinds het begin van de coronacrisis leeft Rivka in angst. 'Je kreeg heel goed door hoe ziek mensen werden en hoe dood je eraan kon gaan. Van beelden in de media en verhalen die ik las werd ik echt bang.'

Waarom moeten chronisch zieken langer wachten?
In het vaccinatieplan dat op 4 januari 2021 gepubliceerd werd zou de inenting van deze groep beginnen in februari, nog voor de inenting van de thuiswonenden ouderen. Zoals het er nu naar uitziet wordt deze groep echter gelijk met de gezonde 50-59 jarigen gevaccineerd.

Radar zoekt uit waarom deze groep naar achter verschoven wordt in de vaccinatiestrategie

Verklaring van de huidige strategie door het ministerie
De vaccinatiestrategie is een gevoelig en gecompliceerd onderwerp. Wanneer je ervoor kiest een groep voorrang te geven dan stel je per definitie weer een andere groep achter. Alle geïnterviewden in dit artikel geven aan dat het opstellen van een volgorde een lastige en precaire taak is.

De huidige vaccinatiestrategie is gericht op het voorkomen van ernstige ziekte en sterfte, zo verklaart het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. In de huidige strategie wordt op basis van advies van de Gezondheidsraad prioriteit gegeven aan kwetsbare groepen waar de ziektelast het hoogst is, namelijk 60-plussers, mensen met een medische indicatie van hoog risico en het medisch personeel dat voor hen zorgt.

Kwetsbare groepen zonder hoog risico naar achter verschoven
'Wij begrijpen heel goed dat iedereen, zeker mensen met een kwetsbare gezondheid het liefst zo snel mogelijk gevaccineerd willen worden. De vaccins zijn echter schaars en moeten daarnaast geschikt zijn voor de doelgroep', zo stelt de woordvoerder van het ministerie.

Op dit moment adviseert de Gezondheidsraad om andere medische risicogroepen van 18-60 jarigen parallel te vaccineren aan de groep van 50-59 jarigen. Dit gebeurt naar eigen zeggen vanwege een vergelijkbaar verhoogd risico op ernstig ziektebeloop.

De kwetsbare groep zonder hoog risico bestaat onder andere uit mensen met kanker, syndromen en verscheidene chronische ziektes. Hoog risico is in deze verdeling dus niet gelijk aan milde klachten.

‘Een politieke keuze’
‘Een klap in het gezicht van mensen die zichzelf al maanden opsluiten’, noemt Illya Soffer, directeur van patiëntenorganisatie Ieder(in), dit beleid. Volgens haar is het ‘pertinente onzin’ dat mensen met deze ernstige genetische syndromen, uitgezaaide kanker, long-, hart-, bot- en andere aandoeningen net zo veel risico lopen als een gezonde 50-jarige. ‘Dit is ook een politieke keuze’, aldus Soffer. Het feit dat de Tweede Kamer hier niet verder op ingaat noemt ze ‘uiterst teleurstellend’.

Een jaar lang laten isoleren en vervolgens geen voorrang
De woordvoerder van Ieder(in) voegt toe dat het onterecht is om een heel jaar op de site van het RIVM te zetten dat mensen met een medische indicatie zich moeten afsluiten van de samenleving om hen vervolgens steeds later de vaccinatie te geven.

Er komen berichten binnen van mensen die in een onhoudbare situatie zitten, zichzelf al maanden compleet isoleren, die zelfs hun kinderen weghouden van school omdat het besmettingsgevaar te groot is.

Deze berichten herkent drs. Lennart Conemans, longarts in het MUMC+, maar al te goed. 'Heel veel mensen hebben zich echt totaal afgezonderd van de maatschappij tot op het extreme toe.' Hij adviseert de psychische klachten die hierbij komen kijken altijd te bespreken met je behandelaar en geeft aan dat daarnaast contact met lotgenoten een positieve invloed kan hebben.

Positie van de medisch specialisten
Conemans geeft wel aan dat de medisch specialisten het beleid van het RIVM volgen. Daarbij stelt hij dat de snelheid van het vaccineren belangrijker is dat wie de eerste spuit krijgt. Dat is alleen lastig omdat er nu een grote schaarste aan vaccins heerst en we vaccineren tegen de achtergrond van een wereldwijde pandemie.

'Het vaccin wordt nu ingezet waar je de meeste direct meetbare schade kunt voorkomen.' Daarmee doelt hij op het aantal overlijdens, IC- en ziekenhuisopnames. Er valt wat voor te zeggen dat medisch specialisten zouden beslissen wie in aanmerking komen voor een spuit. De kwestie is echter gecompliceerder dan dat. 'Medisch specialisten hebben niet het overzicht van de gehele samenleving. Als je alle specialisten samen zou zetten, dan komen ze er waarschijnlijk best moeilijk uit.'

Niet vatbaar of niet zichtbaar?
Het lastige is dat dit beleid gemaakt wordt door naar getallen en statistieken te kijken. Dat de meeste chronisch zieken niet in de groep met een hoog risico vallen komt doordat zij in deze cijfers niet veel voorkomen. Dit komt omdat ze niet opvallend veel met corona op de IC of in het ziekenhuis terecht gekomen zijn.

‘Je weet natuurlijk niet of dat is omdat zij daadwerkelijk minder vatbaar zijn of dat het komt doordat zij zich compleet isoleren.’ Volgens Conemans is het heel lastig om te bepalen of er sprake is van dergelijke preventieparadox omdat het virus zich tot nu toe grillig en onvoorspelbaar gedraagt.

Reactie van het ministerie op preventieparadox
Het ministerie van Volksgezondheid geeft aan te begrijpen dat de huidige situatie een enorme impact heeft op de mensen die vanwege hun kwetsbare gezondheid geïsoleerd zijn, maar gaat niet verder in op deze preventieparadox.

Wel geven zij aan dat de Gezondheidsraad vastgesteld heeft dat in de huidige situatie de ziektelast, verloren levensjaren en DALY’s - een maatstaf voor levensjaren geleefd in verminderde gezondheid-, het hoogst is bij ouderen boven de 60. Dit verklaart hun keuze om deze groep prioriteit te geven.

Frustratie en verdriet omtrent vaccinatie
Rivka geeft aan blij te zijn dat zij geen keuzes hoeft te maken in de vaccinatiestrategie. 'Er is nou eenmaal geen goede of foute keuze.' Wel zegt ze dat het frustrerend is om verhalen te horen van vaccinaties die over zijn of verspild worden.

Ze zou daarvoor meteen naar Maastricht of Groningen rijden als dat zou betekenen dat ze ingeënt kan worden. 'Er zijn echt mensen die zo wanhopig zijn en zo welwillend. Het is gewoon jammer dat daar op dit moment niks mee gedaan kan worden. Iedereen om me heen wil me helpen, mensen willen zelfs hun vaccinatie afstaan zodat ik eerst kan gaan, maar dat gaat nu helaas niet.'