Republikeinse Partij staat niet meer als onwrikbaar blok achter Trump

De Republikeinse Partij stond tijdens de eerste afzettingszaak tegen Donald Trump als een blok achter de president. Bijna een jaar later zijn de Republikeinen een pandemie, een pijnlijke verkiezingsnederlaag en een bestorming van het parlementsgebouw verder en begint de loyaliteit scheuren te vertonen. Daardoor is Trumps positie in het tweede afzettingsproces aanmerkelijk zwakker.

Trump werd op 6 februari 2020 vrijgesproken door de Senaat. Dat gebeurde bijna volledig langs de partijlijnen. Alleen op één van de twee aanklachten (machtsmisbruik) voegde een Republikeinse senator, Mitt Romney, zich bij de Democraten die stelden dat Trump schuldig was.

Trumps weigering om zijn verkiezingsnederlaag tegen Joe Biden te erkennen, zorgde ervoor dat de eerste scheurtjes in de eenheid van de Republikeinse Partij zichtbaar werden. De schokgolven die door de bestorming van het Capitool op 6 januari werden veroorzaakt, hebben die verder opengereten.

Dat was zichtbaar bij de stemming over de impeachment van Trump in het Huis van Afgevaardigden op woensdag. Tien Republikeinse afgevaardigden volgden niet langer de partijlijn en voegden zich bij de Democraten.

'Dit is de Republikeinse Partij van Donald Trump'
De greep van Trump op de Republikeinse Partij is nog stevig, dat kan niet worden ontkend. 75 miljoen Amerikanen brachten recent een stem op hem uit en de harde kern van zijn achterban - een flinke meerderheid van de huidige partijleden - is trouw. De president zelf heeft al gesproken over een nieuwe gooi naar het hoogste ambt in 2024.

De president geniet ook nog aanzienlijke steun onder politici in zijn partij. Vooral afgevaardigden die zich heel nauw identificeren met het trumpisme, zoals QAnon-aanhanger Marjorie Taylor Greene uit Georgia en Matt Gaetz uit Florida, lijken hem door dik en dun te willen blijven steunen.

"Dit is de Republikeinse Partij van Donald Trump", zei zijn oudste zoon, Donald jr., op 6 januari tijdens een toespraak voorafgaand aan de bestorming van het Capitool.

Dromen van dagen zonder Donald
Maar Trump is onmiskenbaar verzwakt door de gebeurtenissen van vorige week. De geur van zijn bloed hangt in het water en binnen de Republikeinse Partij tekenen zich verschillende facties af, die bereid zijn na te denken over een toekomst zonder Donald Trump.

Neem de senatoren Josh Hawley en Ted Cruz, die zichzelf positioneren als erfgenaam van het trumpisme (en mogelijk presidentskandidaat in 2024). Zij hopen op een 'trumpistische' Republikeinse Partij zónder daadwerkelijke Trumps.

De president losweken van zijn trouwe achterban is een formidabele opgave, maar de geschiedenis leert dat een politicus die de macht is verloren snel naar de achtergrond kan verdwijnen.

Steeds meer Republikeinen keren zich af van Trump
Meer gematigde Republikeinen en leden van het oude partijestablishment zien de nasleep van de gebeurtenissen in het Capitool als een gelegenheid om de controle over hun partij te herwinnen. Bekende critici van Trump, zoals senator Romney uit Utah en senator Lisa Murkowski uit Alaska, zien zich opeens gesteund door meer collega's.

Voor politici zoals Mitch McConnell, de invloedrijke leider van de Republikeinse meerderheid in de senaat, en andere oudgedienden begint het trumpisme inmiddels eerder een last te worden. Sommige van de in november voor het eerst verkozen afgevaardigden in het Huis zijn ook niet enthousiast over de president.

De uitkomst van de verkiezingen is confronterend. Na Trumps eerste termijn verloren de Republikeinen het presidentschap en de meerderheid in de Senaat, terwijl het Huis in handen van de Democraten bleef. Een drieklapper, de eerste sinds 1932. En de populariteitscijfers van de president zijn na de bestorming van het Capitool gezakt tot een dieptepunt van 40 procent goedkeuring, tegenover 55,8 procent afkeuring.

Veel vertrouwen in Trumps toekomstige electorale kracht geeft dat niet; een terugkeer naar een wat gematigder imago om een bredere groep kiezers aan te spreken lonkt.

De ene afzettingszaak is de andere niet
Voor de afzetting van Trump is een tweederdemeerderheid van de honderd leden tellende Senaat nodig. Dit betekent dat minstens zeventien Republikeinse senatoren zich bij de Democraten zouden moeten voegen om hem te veroordelen.

Dat is een hoge drempel, zoals de uitkomst van de vorige afzettingszaak liet zien, maar de steun voor Trump binnen de partij is niet meer wat die geweest is.

Hoe ze uiteindelijk ook zullen stemmen, de vraag wat de Republikeinen met de erfenis van Trump moeten, zal luid klinken in de hoofden van de Republikeinse senatoren. Zij moeten besluiten in hoeverre ze nog achter de man staan die hun partij op onnavolgbare wijze tot de zijne heeft gemaakt.