Planten in plaats van tegels: de voordelen van een groene tuin

Planten eruit, tegels erin. Dat lijkt de tuintrend op het ogenblik. Lekker makkelijk in onderhoud, maar het verlies van dat kleine stukje natuur vlakbij je huis heeft vervelende gevolgen voor mens en dier. Houd het liever groen, zo moeilijk is dat niet!

Een artikel uit ons magazine RADAR+

Vogels, vlinders, bloeiende planten en een gazonnetje. Dat is het beeld dat we van het voorjaar en tuinen hebben. Maar er gaapt een kloof tussen denken en doen. Die groene oase wordt in ­werkelijkheid vaak een versteende tuin. Kijk maar eens rond in nieuwbouwwijken.

'Een woning mét tuin is vaak de wens van ­nieuwe huizenbezitters. Maar het frappante is dat ze zich sterk laten beïnvloeden door hun nieuwe buren. Leggen die stenen in hun tuin en ziet dat er naar behoren uit, dan zijn zij geneigd om dat ook te doen. Over het effect van al die tegels wordt amper nagedacht.'

Aan het woord zijn Wout Veldstra en Carla ­Veldhuis van de Operatie Steenbreek, een samenwerkingsverband van ­gemeenten en maatschappelijke organisaties met als doel om tuinen te vergroenen. Zo worden er onder meer buurtacties ­georganiseerd waarbij bewoners hun tegels kunnen inruilen voor gratis planten. Inmiddels is Operatie Steenbreek in circa zeventig gemeenten werkzaam.

Hoe groot is het probleem van verstening?
Dat is een lastige. Particuliere tuinen zijn geen onder­­­­deel van de openbare ruimte, waardoor het moeilijk is om inzichtelijk te krijgen hoeveel tegels er precies in de tuinen liggen. Exacte, landelijke cijfers ontbreken. Maar er zijn wel studies naar verstening uitgevoerd, bijvoorbeeld door de Rijksuniversiteit Groningen. Dat bracht in 2013 in drie Groningse wijken tuinen in kaart en vergeleek dat met nauwkeurige luchtfoto’s uit 1998. De verstening in de tuin bleek in vijftien jaar tijd met meer dan 5 procent te zijn toegenomen. Reken je dat door tot de hele stad Groningen, dan spreek je over tientallen voetbalvelden. De Maastricht University voerde in 2016 een vergelijkbaar onderzoek uit. In 30 procent van de tuinen in Maastricht is meer dan de helft van het oppervlak bedekt met tegels.

Wat zijn de effecten van al die tegels?
Door verstening komt de biodiversiteit meer en meer onder druk te staan. Vogels, vlinders, bijen, egels en andere dieren vertrekken uit de achtertuin.De extra stenen leiden ook tot wateroverlast en hittestress.

Regenwater dat voorheen door het particuliere groen opgevangen werd, moet nu afgevoerd worden via de riolen. Daar zijn de riolen vaak niet op berekend. Daardoor komen straten en tuinen blank te staan. Kelders en souterrains lopen onder, met waterschade tot gevolg. Dit effect wordt nog versterkt door de klimaatverandering; het regent vaker en harder.

Ook blijft warmte boven oppervlakten met veel stenen langer hangen. Op warme zomerdagen ontstaat er daardoor hittestress in veel steden, dat de gezondheid van kwetsbare groepen als bejaarden, zieke mensen en baby's bedreigt. Op tropische zomeravonden is het in delen van Rotterdam tot zeven graden warmer dan in omringende plaatsen, zo stelt het rapport ­Climate Proof Cities. 'De leefbaarheid in ­steden en wijken komt zo steeds meer onder druk te staan, voor mens en dier', zeggen ­Veldstra en Veldhuis. Zij signaleren dat water­schappen en gemeenten inmiddels bezig zijn met de 'klimaat­adaptatie', het aanpassen van de openbare ruimte aan de veranderende weersomstandigheden. Dat is noodzakelijk ook. Per graad temperatuurstijging neemt het aantal hoosbuien met een factor twee toe.

Maak het verschil, ga voor groen
Vanwege het gemak in onderhoud kiezen we voor tuintegels. Dan heb je er geen omkijken naar, zo wordt snel gedacht. Fout. Aanslag van de stenen, mos, onkruid tussen de stenen opkomt: je ontkomt er niet aan om toch je handen uit de mouwen te ­steken. Bij tegels moet je regelmatig vegen, schoonmaken en het onkruid eruit ­trekken.

Groene aanslag verwijder je simpel en makkelijk met deze tien tips

Dat kost minder tijd dan het onderhoud van een groene tuin, erkennen de mensen van Operatie Steenbreek. 'Maar het grote misverstand is dat een groene tuin veel meer tijd kost.'

Volgens hen hoeft dat helemaal niet. 'Het ligt er vooral aan hoe je je tuin inricht. Een gazon moet je in het voorjaar en ’s zomers soms wekelijks maaien, dat kost je wel wat uurtjes. Maar er zijn zat andere, onderhoudsvriendelijke tuinen te ­bedenken. Dan hoef je echt niet ieder weekend in de tuin te werken, maar kun je ­genieten van al dat moois.' Want groen verbetert niet alleen het milieu en de mogelijkheden voor waterberging, het heeft ook ­positieve effecten op je gezondheid. Onderzoek van de ­Wageningen ­Universiteit wijst keer op keer uit dat groen gelukkig maakt.

Radar heeft eerder een paar tips op een rijtje gezet om onkruid beter te kunnen bestrijden:

Onkruid bestrijden doe je op deze manier

Wat mag dat kosten, een groene tuin?
Voor de kosten hoef je het niet te laten. Met wat creativiteit kun je met een budget van nog geen 150 euro je tuin daadwerkelijk vergroenen.

Planten, struiken en bloemen kun je op allerlei plaatsen gratis krijgen. Kijk bijvoorbeeld op Marktplaats.nl of de Facebookgroep Planten- en Stekjesruil, waar meer dan 9000 mensen groen met elkaar delen. De kans is groot dat iemand in de buurt planten gratis aanbiedt.
Laat je vrienden, buren en familie weten dat je de tuin wil opknappen. Veel tuin­liefhebbers dunnen hun tuin in het voorjaar uit. ­Ongetwijfeld is er iemand die nog wel een mooie plant heeft die jij gratis mag uitgraven en ophalen.
Stekjes en zaadjes zijn goedkoop, net als bodembedekkers. Ga langs bij een kwekerij en met een paar tientjes kun je voorlopig vooruit en oogst je komende zomer je eigen groenten. Wees ook creatief. Stuit op je een stuk kippengaas? Ideaal voor een paar mooie klimmers.
Veel tuincentra verkopen planten en struiken als ze in bloei staan. Vaak worden die planten en struiken aan het einde van het seizoen tegen lage prijzen verkocht. Dan haal je dus voor 2,50 euro zomaar een vlierstruik op, waar je jarenlang plezier van hebt.
Ga in de tuin met de seizoenen mee. Zomerbloeiers als de fuchsia en het vlijtig liesje koop je ongeveer vanaf de maand mei. Dan heb je voor twee euro een kleurrijke zomerplant op de kop getikt. Hetzelfde geldt bijvoorbeeld voor bloembollen. Koop en plant ze in de herfst, dan heb je daar volgend voorjaar plezier van, zowel in je tuin als in je ­portemonnee.
Planten in plaats van tegels. Zo doe je dat
Bekijk de stenen in je tuin

De tegels waar onkruid en mos welig tieren kun je zeker verwijderen. Onkruid is zelden te vinden op plekken waar je vaak loopt. Laat de rest van je tegels functioneel zijn: dus alleen stenen voor een terras en looppaden.

Zorg voor een ontwerp

Natuurlijk kun je een tuinontwerper ­inschakelen, maar daar betaal je ook voor. Wie advies wil voor een zo groene mogelijke tuin kan bijvoorbeeld bij WildeWeelde terecht. Op de gelijknamige website vind je een landelijke lijst van tuinontwerpers en -inrichters die milieuvriendelijk tuinieren voorop hebben staan.

Ontdek je eigen ontwerptalent!

Bedenk globaal een indeling en vraag eventueel een vriend(in) om mee te denken. Of benader iemand die al een mooie tuin heeft. Bovendien zijn er gratis software­programma’s zoals Google SketchUp. Met de muis ontwerp je je eigen tuin in 3D.

Het echte werk: de tegels uit de tuin

Dikke kans dat je onder de tegels op een laagje wit zand stuit. Spit die witte toplaag goed door met de zwarte grond die eronder ligt. Meng tijdens het spitten ook wat compost door het zand heen. Dan is de grond klaar voor planten.

Wat doe je met die stenen?

Hang een bordje met 'gratis stenen' bij de deur of probeer via internet je stenen door te geven. Een andere optie is om kleine stenen te stapelen en zo een verhoogde plantenbak te creëren.

Plant je eerste struiken en planten

Richt eerst de basisvorm van je tuin in. Geef jezelf tijd om te wennen aan dat beeld. Een jaar later kun je dan nog een paar grotere planten of struiken plaatsen.

Plant je tuin niet te vol

Planten groeien hard in het voorjaar en de zomer. Zorg ervoor dat ze er de ruimte voor hebben.

Denk aan de fauna

Maak je tuin ook vlinder- en bijvriendelijk. Met bijvoorbeeld een ­vlinderstruik help je de vlinders en met wilde bloemen de bijen.

Maak het jezelf gemakkelijk

Kies voor een vlinderstruik, sedum, lavendel of ­rododendrons. Dit zijn ook planten die goed bestand zijn tegen aanhoudende droogte én hoosbuien.Dit artikel is eerder gepubliceerd in Radar+, Lente 2018, nummer 2.
Banner Radar Plus