Coronavaccin: onderzoekers positief maar benoemen ook beperkingen

Eindelijk was daar de publicatie waar de wetenschap op zat te wachten, een beschrijving van het onderzoek naar het vaccin van Pfizer in een wetenschappelijk magazine. Het ziet er goed en betrouwbaar uit, zeggen deskundigen. Maar andere kenners wijzen op de beperkingen.

Frits Rosendaal, epidemioloog bij het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC), is opgetogen. 'Hier zaten heel veel mensen op te wachten en nu weten we het echt zeker: het werkt.' Rosendaal spreekt over de donderdag gepubliceerde onderzoeksresultaten van het Pfizervaccin in de New England Journal of Medicine.

Veel vragen blijven onbeantwoord
Desondanks zijn nog veel vragen over het vaccin onbeantwoord gebleven. Is het een bezwaar dat tientallen miljoenen mensen wereldwijd een vaccin krijgen waarover nog zoveel onduidelijk is? Rosendaal hoogleraar epidemioloog en Mirjam Heemskerk, immunoloog beiden verbonden aan het LUMC, vinden van niet. Arts-epidemioloog Dick Bijl, bekend criticus van de farmaceutische industrie, vindt die onduidelijkheden wel bezwaarlijk.

'Er moeten meer gegevens komen', zegt Bijl. 'Onafhankelijke onderzoekers moeten zo snel mogelijk toegang krijgen tot die gegevens. Pas dan heb ik er enigszins vertrouwen in dat het goed komt. De EMA (Europees geneesmiddelenagentschap, red) is verplicht de klinische onderzoeksrapporten op hun website te zetten. Dat moet snel gebeuren.'

Twijfel bij opzet onderzoek
Twijfel heeft Bijl bij de opzet van het onderzoek. De artsen en proefpersonen wisten of zij een vaccin dan wel placebo kregen. Dat beïnvloedt mogelijk de uitkomsten ten gunste van de farmaceut, zo is volgens Bijl al uit diverse onderzoeken gebleken.

De twee belangrijkste onduidelijkheden in het onderzoek gaan over de werking bij ouderen, kinderen, zwangere vrouwen en mensen met een zwakke gezondheid, en over de bijwerkingen, met name op de langere termijn. In het onderzoek noemt Pfizer geen ernstige bijwerkingen. Vermoeidheid en hoofdpijn komen voor, net als zwellingen aan de arm en koorts.

'Geen reden om vaccin niet toe te laten'
Maar zicht op ernstige, zeldzame bijwerkingen, op korte en langere termijn is er niet, erkent Pfizer. Daarvoor is de onderzoeksgroep te klein en de testperiode te kort. 'Je weet dus alleen dat het vaccin op de korte termijn een immuunreactie veroorzaakt', zegt Bijl. 'Je weet niet of het sterfte en complicaties voorkomt. Je weet ook niet of het de overdracht van het virus voorkomt, dus van een ziek persoon naar anderen in het gezin of in een school of instituut. Dat is natuurlijk waar het om gaat.'

Ook Rosendaal zegt dat de studie niets zegt over verspreiding. Dat er nog vragen zijn over bijwerkingen, vinden hij en Heemskerk geen reden om het vaccin nog niet toe te laten. Heemskerk: 'Met het vaccin ga je heel veel zware ziektegevallen voorkomen. De risico’s om ernstige covid-19 op te lopen, zijn vele malen groter dan de risico’s op ernstige bijwerkingen door het vaccin.'

Open vragen zijn er ook over de effectiviteit. Hoe lang blijft het vaccin bescherming bieden? Omdat de proefpersonen twee maanden zijn gevolgd, is dat niet bekend. Dat geldt ook voor de werking bij bepaalde groepen. Het vaccin is getest op een groep gezonde vrijwilligers in de leeftijd van 16 tot 89 jaar met een mediane leeftijd van 52 jaar. Fragiele ouderen en mensen met een instabiele medische aandoening, zijn niet meegenomen in dit onderzoek.

Zwangeren en kinderen
Ook zwangere vrouwen bleven in dit onderzoek buiten beeld. 'Het lijkt me voor de hand liggen dat je nog wacht met inenten van zwangere vrouwen, maar dat is geen groot probleem want het is toch geen risicogroep', zegt Rosendaal.

Dat geldt ook voor kinderen. Maar niet voor ouderen en mensen met een zwakke gezondheid. Wel in de onderzoeksgroep zaten mensen met overgewicht. Of zij anders reageerden op het vaccin dan de andere proefpersonen, is niet bekend.

Het onderzoek naar de werking van het vaccin is nog niet afgerond. De komende twee jaar blijft Pfizer de proefpersonen in de gaten houden.