Haal meer uit uw accu's en batterijen

Digitale camera, mobiele telefoons, laptops: ze bestaan niet zonder batterijen en accu's. Hieronder leest u hoe ze nóg langer meegaan. Gebruikten we tien jaar geleden met z'n allen nog massaal oplaadbare Nikkel-cadmiumbatterijen (NiCd) en niet-oplaadbare batterijen, tegenwoordig draait het op en om NiMH- en Li-Ion-batterijen.

Digitale camera, mobiele telefoons, laptops: ze bestaan niet zonder batterijen en accu's. Hieronder leest u hoe ze nóg langer meegaan.

Gebruikten we tien jaar geleden met z'n allen nog massaal oplaadbare Nikkel-cadmiumbatterijen (NiCd) en niet-oplaadbare batterijen, tegenwoordig draait het op en om NiMH- en Li-Ion-batterijen. Deze gaan veel langer mee en zijn minder schadelijk voor het milieu. Moderne accu's zijn veel krachtiger en laten zich bovendien in niet-conventionele vormen maken. De Li-Ion-accu, die zowel rond als plat geproduceerd kan worden, heeft bijvoorbeeld superplatte camera's en telefoons mogelijk gemaakt. Maar de verschillende soorten accu's hebben allemaal zo hun eigen eigenschappen en vragen om een specifieke behandeling. Misvattingen over accu's, zoals dat ze helemaal leeg moeten zijn voordat ze opnieuw worden opgeladen, gaan vanaf nu in de ban. We praten bij over hoe u het meeste uit moderne accu's haalt.

Alkaline of oplaadbaar?
Simpel gezegd zijn er oplaadbare en niet-oplaadbare batterijen. De niet oplaadbare modellen zijn meestal Alkalinebatterijen, maar is er ook nog een goedkopere variant op basis van Zink-koolstof, die beduidend minder lang meegaat. Niet-oplaadbare batterijen hebben als voordeel dat ze hun energie lang vasthouden, ook wanneer een product niet in gebruik is. Het nadeel is dat ze na gebruik weggegooid moeten worden (bij voorkeur afgeleverd bij een inzamelpunt), wat niet goed is voor het milieu en onze portemonnee. Oplaadbare batterijen zijn honderden keren te gebruiken en in die zin dus voordeliger. Maar ze houden hun energie korter vast en zijn daardoor minder interessant voor bijvoorbeeld zaklantaarns en kinderspeelgoed.

NiMH of Li-Ion?
NiMH-batterijen zijn een grote verbetering ten opzichte van NiCd. Laatstgenoemde heeft last van het zogenaamde geheugeneffect en bevat de giftige stof Cadmium. Door het geheugeneffect verliest een accu aan kracht wanneer hij niet helemaal leeg wordt opgeladen. De accu onthoudt als het ware het laatste punt waarop begonnen werd met opladen en vergeet op termijn de resterende capaciteit. Bij NiMH-batterijen is dat veel minder geval. Sommige fabrikanten claimen dat dit type helemaal geen last heeft van het geheugeneffect. Hoewel dat feitelijk niet klopt, is het probleem nauwelijks merkbaar. Een NiMH-batterij is cadmiumvrij, heeft een hoge energiedichtheid en bevat veel energie (momenteel tot wel 2700 mAh). Een nadeel is dat ze snel leeglopen, ook al worden ze niet gebruikt (1 tot 5 procent per dag). Ook zijn ze gevoelig voor extreme temperaturen: bij kou vermindert de capaciteit snel en bij hitte kan de batterij beschadigd raken.

Helemaal leeg voor het opladen?
Li-Ion-accu's hebben helemaal geen geheugeneffect, maar wel een hoge energiedichtheid en lage zelfontlading. En ze zijn zeer compact, waardoor ze in tal van producten gebruikt worden. Een nadeel is dat er geen universele standaard bestaat, zoals dat wel het geval is bij NiCd en NiMH die in alle reguliere batterijvormen verkrijgbaar zijn (AA, AAA, C, D). Iedere Li-Ion-batterij is anders van vorm, heeft zijn eigen kenmerken (voltage, ampèrage) en vereist daarom een eigen lader. Het grootste nadeel van Li-Ion-batterijen is dat de cellen slijten, ook al zijn ze niet in gebruik. Bij normale temperaturen verliest de accu ongeveer 20 procent capaciteit per jaar (bij hogere temperaturen nog meer). De levensduur komt daardoor uit op gemiddeld drie tot vijf jaar.

100% ontladen is niet goed
Pas op: NiMH en Li-Ion-accu's mogen niet 100% ontlaad worden omdat dan ze dan onherstelbaar defect kunnen raken. Bij gebruik in elektronische apparatuur is dat niet snel het geval omdat het product uitschakelt zodra het energieniveau te laag is, maar pas op met gebruik in bijvoorbeeld een zaklamp.

Notebook op lichtnet of accu?
Notebooks hebben een plekje in de huiskamer veroverd. Logisch, ze zijn compact, snel en mobiel. Maar kunt u een notebook nu het beste continu aan de stroom laten zitten of is het beter om op accukracht te werken? Als het om een Li-Ion-accu gaat - en dat is tegenwoordig vrijwel standaard - is het beter om hem aan te stroom te laten zitten. De volle accu wordt dan zo goed als niet gebruikt. Het wordt over het algemeen ontraden om de accu los te koppelen wanneer een notebook aan de stroom hangt, omdat deze ook onregelmatigheden in het stroomnet (waar een computer gevoelig voor is) opvangt. Het is ook geen bezwaar om op accukracht met een notebook op de bank te zitten en hem, eventueel halfvol, daarna weer aan te sluiten op het stroomnet. Li-Ion-accu's kunnen daar goed tegen.

Een nieuwe accu in gebruik nemen
Welk type accu het ook is, het wordt altijd aangeraden om een splinternieuwe accu voor gebruik helemaal op te laden en deze vervolgens pas weer op te laden wanneer de accu bijna leeg is. U kunt dit in het begin het beste een paar keer herhalen. Op die manier wordt de accu geconditioneerd (zeg maar 'ingereden', zoals een nieuwe auto) en wordt de capaciteit optimaal benut.

Het energieverbruik minimaliseren

De 'groene' batterij

Een aantal fabrikanten heeft een zogenaamde 'groene' batterij ontwikkeld. Dit is een accu gebaseerd op NiMH, maar dan met lage ontladingskarakteristieken. De energie loopt nauwelijks terug als hij niet gebruikt wordt, wat hem ideaal maakt voor apparatuur die niet constant gebruikt wordt, zoals afstandsbedieningen, draadloze muizen, toetsenborden en lampen. De capaciteit is iets minder hoog dan de nieuwste generatie NiMH's, maar wel ruim voldoende. Deze groene batterijen kunnen in alle apparatuur gebruikt worden en zijn ook oplaadbaar met standaard NiMH-laders. Ze worden gepromoot als alternatief voor alkalinebatterijen (met een levensduur van 1000x zo lang). Maar het prijskaartje is wel wat hoger dan gemiddeld.

Vooral als er niet overal stopcontacten in de buurt zijn (denk aan vakantie bijvoorbeeld) is het belangrijk om zo energiezuinig mogelijk met uw apparatuur om te gaan. Uw accu's gaan langer mee als u uw apparatuur uit zet op momenten dat ze niet in gebruik zijn. Denk bijvoorbeeld aan een uitzetten van de mobiele telefoon gedurende de nacht. En wanneer u niet op het punt staat een foto te nemen, kunt u het lcd-scherm van een camera het beste uitzetten. Voor notebooks loont het om zo min mogelijk multimedia af te spelen, zoals games, muziek en videofilms. Verder kunt u het energiebeheer zo instellen dat de monitor na inactiviteit snel uitgeschakeld wordt en de notebook enige tijd daarna automatisch in de slaapstand gaat (hibernate).

Accu lange tijd niet gebruiken
Wanneer u van plan bent een product met een Li-Ion-accu lange tijd niet te gebruiken, dan is het goed om wat voorzorgsmaatregelen te treffen. Een accu gaat namelijk het langste mee wanneer hij op een koele plek bewaard wordt én niet helemaal vol is. Nieuwe producten worden meestal verscheept met een accu die 40 procent is opgeladen. Op dat niveau blijft de capaciteit redelijk gelijk en het chemisch verval minimaal.

Halfvolle accu verliest minder
Het jaarlijkse capaciteitsverlies van een volle Li-Ion-accu in een omgeving van 25 graden Celsius bedraagt zo'n 20 procent. Wanneer de batterij halfvol is blijft het capaciteitsverlies beperkt tot slechts 4 procent! Bij hogere temperaturen loopt het verval snel op (in de woestijn verliest een volle accu binnen drie maanden al 40 procent van z'n totale capaciteit).

Gratis en milieuvriendelijk opladen
Vooral onderweg is het lastig om accu's op te laden. Daardoor wordt vaak teruggevallen op Alkalinebatterijen. Maar er bestaan ook opladers op basis van zonne-energie. U zet de lader simpelweg op een zonnige plek en sluit uw apparaat of batterijen aan. Er bestaan zowel universele laders, als modellen voor AA-batterijen en specifieke doelgroepen als iPods, mp3-spelers en mobiele telefoons. Een uur zonlicht is al snel goed voor 40 minuten muziek of 15 minuten gesprektijd via een mobiele telefoon. Helemaal hip is kleding met ingebouwde zonnecellen. U laadt uw apparaten dan gewoon tijdens het wandelen op.

Accuduur notebook

Toekomstmuziek

Een nieuwe batterijgeneratie is alweer op komst. Allereerst wordt er al jaren gesproken over de brandstofcel. Deze haalt energie uit bepaalde grondstoffen, zoals methanol. De batterij hoeft niet opgeladen te worden, maar moet simpelweg voorzien worden van nieuwe brandstof. Toshiba heeft al diverse prototypes gedemonstreerd, waaronder een mp3-speler, mobiele telefoon en enkele notebooks op basis van deze technologie. Naast het milieuvriendelijke karakter zou de capaciteit vele malen hoger zijn dan de huidige generatie accu's (prototype notebooks werkten 5 tot 10 uur lang).

Een andere ontwikkeling, ook van Toshiba, is de Super Charge ion Battery (SCiB). Deze bevat na vijf minuten al 90 procent van zijn capaciteit en gaan ruim tien jaar mee. Na 3000 keer opladen is het capaciteitsverlies slecht 10 procent. Deze superbatterij is al beschikbaar, maar momenteel alleen voor de industriële markt.

Hoe lang een notebook meegaat op één acculading verschilt enorm per merk en model. De grootste stroomvreters van een notebook zijn de monitor, de processor, de grafische kaart, de harde schijf en draadloze communicatie (zoals wifi en bluetooth). Een notebook met een klein scherm, zoals 13,3 inch, zal minder stroom verbruiken dan een model met een 17 inch monitor. Maar vanwege de omvang zal de batterij ook kleiner zijn en dus minder capaciteit hebben. Een gemiddeld notebook gaat twee tot drie uur mee op pure accukracht. Dat is vrijwel gelijk aan vorige notebookgeneraties. De prestaties van accu's zijn wel degelijk verbeterd, maar het energieverbruik is tegelijkertijd gestegen waardoor de gebruiksduur praktisch gelijk is gebleven. Er zit ook een groot verschil in het type notebook. Een zogenaamde desktopvervanger, die meer voor de huiskamer, dan voor mobiel gebruik bedoeld is, heeft slechts een beperkte accucapaciteit. Zakelijke modellen, bedoeld als mobiele werkplek, beschikken over beduidend betere accu's (soms is er zelfs ruimte voor twee stuks).

Energie besparen
Om zo lang mogelijk op een notebook te werken, kunt u het energiebeheer aanpassen. In Windows Vista (en in mindere mate XP) staat al standaard ingesteld dat de monitor, de harde schijf en uiteindelijk de hele computer na lange inactiviteit uitgeschakeld worden, maar u kunt dat zelf nog efficiënter instellen. Zo is het bijvoorbeeld aan te raden dat de computer na bijvoorbeeld 5 of 10 minuten inactiviteit automatisch in de slaapstand gaat (in Vista sluimerstand geheten, in het Engels hibernate). Wanneer u hem vervolgens weer aanzet heeft u vrij snel uw werkscherm weer terug, inclusief alle programma's en documenten die openstonden. Dit kost vrijwel geen energie, omdat het geheugen van de computer op de harde schijf wordt gedumpt (en niet actief in het geheugen blijft bewaard, zoals in de standby-stand – wat wel energie kost). Verder kunt u eenvoudig energie besparen door de helderheid van het beeldscherm te verlagen. Voorts is het zaak zo min mogelijk gebruik te maken van apparaten met bewegende delen, zoals de harde schijf en dvd-speler. Wanneer u geen netwerk (of internet) nodig hebt, kunt u wifi (en bluetooth) het beste uitschakelen, want ook dat zijn energievreters.

Praktijktest
De werktijd van een notebook verschilt nogal per model, dus let voor aanschaf vooral op de opgegeven accuduur indien dat voor u van belang is. Maar in hoeverre klopt de opgave van de fabrikant? We testen het met twee verschillende notebooks: een Apple MacBook Pro en een MSI Megabook VR601. In beide gevallen hebben een praktijktest uitgevoerd, waarbij we urenlang draadloos internetten op de bank. MSI belooft een werktijd van 2 uur en Apple claimt zelf 5 uur met gebruik van wifi. In de praktijk haalden we 1 uur en 50 minuten met de MSI en 3 uur en 48 minuten met de Apple. MSI zit dus zeer dicht bij de eigen opgave, maar Apple zit er - ondanks de relatief lange werktijd - ruim 20 procent naast. Ga er maar van uit dat de meeste fabrikanten de verwachte accuduur op basis van ideale condities opgeven en deze in de praktijk een stukje lager is. Bovendien zal de capaciteit door slijtage van de Li-Ion-cellen op termijn langzaam afnemen.