Het coronavaccin: de belangrijkste vragen en antwoorden

De maatregelen van het kabinet zijn weer behoorlijk aangescherpt. Thuiswerken is verplicht, de horeca is gesloten en ook teamsporten is er voor velen niet meer bij. Hoe lang houden we het nog vol op deze manier? Hoe lang moeten we nog wachten tot het verlossende coronavaccin?

Leonoor Wijnans, vaccinexpert en klinisch beoordelaar bij het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG) geeft het antwoord op onze prangende vragen.

Hoe staat het er op dit moment voor met de ontwikkeling van het coronavaccin?
'Op dit moment zijn er veel vaccins in ontwikkeling. Een aantal hiervan zitten in de laatste fase van de ontwikkeling: fase drie. In fase drie wordt vastgesteld of het vaccin daadwerkelijk werkt en of het veilig is. Nu is het afwachten tot het moment dat deze studies genoeg bewijs hebben dat het vaccin werkt en veilig is.'

Hoe wordt het vaccin getest?
'Er wordt een grote groep vrijwilligers gezocht, waarbij de ene helft het vaccin toegediend krijgt en de andere helft een placebo krijgt. Die mensen worden tijdens de studie gevolgd. Er wordt gekeken naar bijwerkingen in beide groepen en hoeveel Covid-19 gevallen er in beide groepen voorkomen. Zijn er meer gevallen in de placebogroep? Dan lijkt het erop dat het vaccin werkt.'

De ontwikkeling van een medicijn duurt vaak tien tot vijftien jaar. Kan er dan wel een veilig coronavaccin worden ontwikkeld in zo'n korte tijd?
'Ja, dat kan. De ontwikkeling is enorm versneld. Voor dit vaccin wordt gebouwd op kennis die er al was. Ook zijn bepaalde fases tegelijkertijd uitgevoerd. De belangrijkste stap om aan te tonen dat een coronavaccin werkt en veilig is, is fase drie. Die fase wordt net als normaal uitgevoerd. Er worden voldoende mensen genomen om te testen of het vaccin werkt en of het veilig is. Die studies zijn opgezet voor en duur van twee jaar, maar het kan zijn dat men eerder genoeg Covid-19 gevallen in de studies heeft om te zeggen of het werkt. Dan kunnen we eerder besluiten dat een vaccin veilig is.'

Een virus muteert. Wat betekent dit voor de farmaceuten die het vaccin ontwikkelen? Telkens opnieuw beginnen?
'Een virus muteert altijd en kan elke keer veranderen. De mutaties die bij het coronavirus gezien zijn, zijn heel beperkt. Als het virus wel zou muteren op een manier dat vaccins minder werkzaam zijn, kan je de virusstam waar het vaccin op gebaseerd is veranderen. Met het griepvirus doen we dat elk jaar. Het griepvirus muteert elk jaar en daardoor hebben we ieder jaar een nieuw griepvaccin nodig.'

Het Amerikaanse farmaciebedrijf Johnson & Johnson heeft de ontwikkeling van een vaccin stop moeten zetten, omdat een proefpersoon ziek is geworden. Is dat een normale gang van zaken of reden voor paniek?
'Dat zijn normale stappen die tijdens elke klinische studie voorkomen. Het kan zijn dat er een ernstige bijwerking voorkomt bij een proefpersoon waarvan onduidelijk is of het door het vaccin komt. Dat moet dan eerst goed uitgezocht worden. Dat gebeurt vaker en dan kan het testen even worden stilgelegd. Bij Johnson & Johnson wordt het vaccin op 60.000 mensen getest, dan verwacht je dat er aandoeningen kunnen optreden. Het betekent dat er goed wordt opgelet.'

Hoe beoordelen jullie of een vaccin de markt op kan?
'Het belangrijkste is dat het vaccin netjes geproduceerd is, van goede kwaliteit is, dat het werk, dat het veilig is en dat de balans tussen de werkzaamheid en de risico's daarin meegenomen ook positief is. Het wordt op een selecte groep getest en uiteindelijk wordt het door miljoenen mensen gebruikt. Er is daarom altijd een stukje onzekerheid, maar dat moet zo klein mogelijk zijn.'

Wanneer verwacht u het coronavaccin op de markt?
'Dat is heel moeilijk om te voorspellen. De studies lopen en het is de vraag wanneer er zich voldoende coronagevallen voordoen in de studie om te kunnen zeggen of het vaccin werkt of niet. Het voorkomen van Covid-19 is zo onvoorspelbaar, dat het een kwestie van afwachten is. Op dit moment weet niemand het. De hoop is dat de studies die lopen zo snel mogelijk uitsluitsel kunnen geven.'