CTIVD: Inlichtingendiensten bewaren verzamelde gegevens soms onrechtmatig

De inlichtingendiensten AIVD en MIVD bewaren verzamelde gegevensbestanden, waarin ook data van burgers kunnen staan, niet altijd rechtmatig. Dat schrijft de Commissie van Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (CTIVD) in een rapport dat dinsdag naar de Kamer wordt gestuurd.

De AIVD en MIVD kunnen voor onderzoeken naar buitenlandse dreiging grote gegevensverzamelingen in handen krijgen. De data moeten vervolgens binnen anderhalf jaar op relevantie voor onderzoek worden beoordeeld, anders moeten ze vernietigd worden.

Deze zogeheten 'bulkdatasets' worden vaak helemaal of grotendeels als relevant verklaard, schrijft de CTIVD. Dat doen de inlichtingendiensten omdat vooraf nauwelijks te bepalen is welke gegevens tijdens de beoordelingsperiode relevant zullen zijn.

Maar de CTIVD schrijft in haar rapport dat de beoordeling in deze gevallen onrechtmatig is, omdat het merendeel van de gegevens in de verzamelingen afkomstig is van mensen en organisaties die geen onderwerp van het onderzoek zijn en dat ook nooit zullen worden.

De commissie noemt deze manier van beoordelen "een kunstgreep" om betreffende datasets langer te kunnen bewaren en gebruiken. Volgens de CTIVD druist dit in tegen de wet en moeten de bulkdatasets die op onrechtmatige wijze als relevant zijn beoordeeld, alsnog vernietigd worden.

Ministers: 'Verzameling verliep wel rechtmatig'
Volgens minister Kajsa Ollongren (Binnenlandse Zaken) en Ank Bijleveld (Defensie) is er een verschil van inzicht tussen de diensten en de CTIVD. De ministers schrijven in een beleidsreactie het er niet mee eens te zijn dat de beoordeling van een aantal gegevensbestanden onrechtmatig is verlopen.

"De wijze waarop de diensten bulkdatasets op relevantie hebben beoordeeld, is gedaan volgens de wet en is naar ons oordeel rechtmatig uitgevoerd", zo staat in de brief. "Er zijn ook daadwerkelijk bulkdatasets verwijderd. De aanbeveling van de CTIVD om de in het rapport genoemde bulkdatasets te vernietigen zullen wij niet opvolgen. Wij achten vernietiging van deze sets bovendien onverantwoord gelet op het operationele belang van deze sets."

De ministers schrijven dat de gegevensverzamelingen "van groot belang" zijn voor de AIVD en MIVD. Het bewaren van de gegevens is volgens een woordvoerder van het ministerie van Binnenlandse Zaken belangrijk, omdat het vooraf niet altijd duidelijk is welke informatie later belangrijk wordt om bijvoorbeeld een terroristisch netwerk op te rollen.

De ministers en de CTIVD zijn het wel eens dat er aanvullende maatregelen nodig zijn, "die recht doen aan de bescherming van fundamentele rechten van burgers en de operationele waarde van bulkdata van de diensten". De ministers schrijven dat er daarom aanvullende regels en waarborgen komen voor de verwerking van bulkdatsets.