Mondkapjesplicht wordt niet ingevoerd, regio’s mogen ermee experimenteren

Het RIVM ziet ook op basis van de nieuwste wetenschappelijke gegevens geen bewijs om het dragen van niet-medische mondkapjes verplicht te stellen. Dat zei corona-adviseur van het instituut Jaap van Dissel na een bijeenkomst met de voorzitters van de veiligheidsregio's en minister Tamara van Ark (Medische Zorg). Veiligheidsregio's mogen straks zelf het dragen van mondkapjes verplichten om te kijken of zo'n maatregel invloed heeft op het gedrag van mensen.

Van Ark benadrukte dat het houden van 1,5 meter afstand 'het meest effectief' is tegen corona. Volgens haar is het daarom belangrijk nu in te zetten op het beïnvloeden van gedrag, zodat meer mensen zich aan de regels houden.

Het bewijs ontbreekt

Het RIVM heeft 'uitvoerig gekeken naar wetenschappelijke bewijsvoering' over het effect van mondkapjes in de openbare ruimte. Maar genoeg bewijs hierover 'ontbreekt domweg', aldus Van Dissel. Het is al de derde keer dat het Rijksinstituut zich over het gebruik van niet-medische mond-neuskapjes buigt, merkte hij op.

'Coronaregels moeten wel nageleefd worden'

Over het toenemend aantal besmettingen in Nederland, zei Van Dissel dat die te verwachten waren, omdat de coronaregels nu eenmaal zijn versoepeld. Op familiepartijtjes en bij studentenborrels ontstaan nu vooral clusters, aldus Van Dissel. Bij feestjes thuis moeten de basisregels gewoon worden nageleefd, aldus de RIVM-chef: bij ziekte thuis blijven en anderhalve meter afstand houden.

Ook Hubert Bruls, burgemeester van Nijmegen en voorzitter van het veiligheidsberaad, hamerde erop dat vooral die regels moeten worden nageleefd. Bruls zegt dat men 'alles uit de kast moet halen om gedrag weer goed te krijgen.' Hij denkt daarbij onder andere aan publiekscampagnes, maar ook op het gericht aanspreken van bepaalde doelgroepen zoals jongeren. 'Het belangrijkste is dat regio's de ruimte hebben om op te treden.'

Regio's mogen experimenteren met mondkapjes

De veiligheidsregio's krijgen straks zelf de ruimte om te experimenteren met mondkapjes om ervoor te zorgen dat mensen de coronaregels beter naleven, hoewel er over de inhoud van deze experimenten en de voorwaarden nog wordt gesproken. Dat zei voorzitter van het veiligheidsberaad Hubert Bruls na afloop van overleg met het RIVM en het kabinet.

'Het gaat niet alleen om het dragen van mondkapjes, maar er worden mogelijk ook andere maatregelen getroffen in bepaalde regio's om het coronavirus te bestrijden. Bij bepaalde maatregelen kunnen ook boetes horen', gaf Bruls aan.

Of er al regio's zijn die staan te trappelen om te experimenteren met een mondkapjesplicht of andere bevoegdheden, kan Bruls nog niet zeggen. Het ligt volgens hem wel voor de hand dat eerst regio's aan bod komen waar het aantal besmettingen sterk oploopt.

Waarmee burgemeesters precies mogen experimenteren, wordt nog besproken, zei de Nijmeegse burgemeester. Ook over de voorwaarden moeten nog besluiten worden genomen.

Geen landelijke mondkapjesplicht

Het kabinet besloot geen landelijke draagplicht af te kondigen, maar regionaal is er wel ruimte om te experimenteren, aldus minister Tamara van Ark (Medische Zorg). 'Om te kijken of het effectief is, kan het heel goed zijn om te experimenteren', licht de bewindsvrouw het besluit toe. 'Dan kan de ene regio ook leren van de andere.'

'Wettelijk gezien kan en mag het niet'

Wettelijk gezien kunnen en mogen de burgemeesters helemaal geen mondkapjesplicht invoeren in hun stad of regio, meent hoogleraar recht en samenleving Jan Brouwer van de Rijksuniversiteit Groningen.

Als er op dit moment ergens in Nederland een mondkapjesplicht gaat gelden, houdt dat voor de rechter geen stand, zodat eventuele boetes ook vervallen. Daarvan is Brouwer overtuigd. Hij stelt dat de speciale coronawet die het kabinet heeft ingediend eerst door de Eerste en Tweede Kamer moet worden goedgekeurd. In die wet is namelijk de bevoegdheid tot het voorschrijven van bijvoorbeeld het dragen van mondkapjes opgenomen. Zolang de coronawet er niet is, is er geen wettelijke grondslag voor verplichte kledingvoorschriften.

'Artikel 10 van de Grondwet bepaalt het recht op eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer, de privacy zeg maar. Een grondrecht kan je niet zomaar inperken. En een burgemeester of een veiligheidsregio mag dat al helemaal niet. Die bevoegdheid komt alleen de regering en de Staten-Generaal toe, wanneer bijzondere omstandigheden om speciale wetgeving vragen', aldus Brouwer. 'Een mondkapjesplicht kan dus niet tijdelijk geregeld worden in een noodverordening, dat is ongrondwettelijk.'

'Het is een kledingvoorschrift'

Brouwer, en ook andere rechtsgeleerden, zien een mondkapjesplicht als een kledingvoorschrift. Burgemeesters zijn daarmee al eerder door de rechter teruggefloten. Dat gebeurde bijvoorbeeld bij een poging om het dragen van de 'colours' van een motorclub te verbieden. Ook een plaatselijk boerkaverbod leed schipbreuk totdat er wetgeving was. Brouwer: 'Nu kan je betwisten of een mondkapje een kledingstuk is. Dat is lastig. Je zou ook kunnen zeggen: het is een medisch hulpmiddel. Maar dan zeg ik: we willen juist niet dat iedereen medische mondkapjes gaat dragen, dus die redenering gaat onderuit.'

'Overtuig de samenleving van het nut van mondkapjes'

De hoogleraar benadrukt dat hij zeker geen tegenstander is van het dragen van een mondkapje. 'Sterker nog: ik vind dat iedereen zijn verantwoordelijkheid moet nemen en een mondkapje moet dragen in omstandigheden die daarom vragen. Ik vind dat de overheid dat dringende advies zou moeten geven. Overtuig de samenleving van het nut. Dat zorgt voor sociale controle. Dat werkt beter dan een van bovenaf opgelegde plicht.' Brouwer vermoedt echter dat het kabinet de vingers niet aan dit onderwerp wil branden, voordat de coronawet en daarmee de wettelijke grondslag een feit is.