'DNA-handleiding' zorgt voor doorbraak onderzoek uitzaaiingen prostaatkanker

Prostaatkankercellen die uitzaaien, gebruiken DNA dat er in de baarmoeder voor zorgde dat de prostaat als orgaan werd gevormd. Die ontdekking betekent een doorbraak in het prostaatkankeronderzoek, meldt een onder anderen uit Nederlanders bestaande groep onderzoekers in het wetenschappelijke tijdschrift Nature Genetics. "Je kunt het vergelijken met een handleiding."

"Nu we beter begrijpen hoe uitzaaiingen gevormd worden, komt de mogelijkheid dichterbij om te voorkomen dat de ziekte levensbedreigend wordt", aldus kankeronderzoeker prof. dr. Wilbert Zwart

Wat hebben jullie ontdekt?

"We ontdekten dat de tumorcel, zodra prostaatkanker uitzaait, terug in de tijd gaat naar de embryostatus van de mens toen de prostaat in de baarmoeder werd gevormd. Tijdens de ontwikkeling van een baby in de buik van de moeder, zijn er op specifieke plekken in het DNA signalen actief waardoor de ongeborene een prostaat kan maken."

"Je kunt het vergelijken met een handleiding. In de embryonale fase wordt in het DNA aangegeven hoe cellen zich ontwikkelen. Zodra de prostaat 'af' is, gaat de handleiding uit en blijft uit. Ook wanneer bijvoorbeeld een tumor ontstaat in de prostaat. Totdat de tumor uitzaait."

Wat gebeurt er dan?

"De uitzaaiende cellen herinneren zich op de een of andere manier dat er ooit een handleiding voor orgaanontwikkeling was en zetten die opnieuw aan. Zo kapen de tumorcellen dat systeem als het ware en verspreiden ze zich door het lichaam. Dat bleek voor iedere uitzaaiing die we bestudeerden het geval. Een grote ontdekking."

Waarom is dat zo'n grote ontdekking?

"Ten eerste omdat nog nooit eerder was aangetoond dat uitzaaiende tumorcellen het DNA reactiveren dat sinds de ontwikkeling in de baarmoeder niet meer actief is geweest. En ten tweede omdat alle uitzaaiingen deze handleiding aan blijken te zetten. Dat roept allerlei nieuwe spannende vragen op."

Wat voor vragen?

"Kunnen we, nu we weten dat prostaatkankeruitzaaiingen een embryonale handleiding aanzetten in het DNA, dit signaal verstoren of blokkeren? Kunnen we de handleiding uitschakelen? Deze experimenten worden op dit moment gestart in ons lab."

"Een andere vraag die we nu hebben: is het proces uniek voor prostaatkanker of maken meerdere kankersoorten gebruik van deze handleiding om uit te zaaien? Ook daar willen we verder onderzoek naar doen."

Wat betekent deze ontdekking voor toekomstige patiënten?

"We hopen dat met deze kennis nieuwe behandelingen ontwikkeld kunnen worden om uitzaaiingen te voorkomen of te remmen. Ons ultieme doel is dat ons onderzoek eraan bijdraagt dat er in de toekomst minder mensen zullen overlijden aan prostaatkanker."

"Van de dertienduizend mannen die jaarlijks de diagnose prostaatkanker krijgen, overlijden er per jaar drieduizend aan de gevolgen van de ziekte. In bijna al die gevallen is er sprake van uitzaaiingen. Uitzaaiingen maken van kanker vaak een ongeneeslijke ziekte. Nu we meer begrijpen van de manier waarop tumoren uitzaaien, komt de mogelijkheid dichterbij om te voorkomen dat de ziekte levensbedreigend wordt."

Dit onderzoek is mede gefinancierd door KWF en Alpe d'HuZes en is een samenwerking van prof. dr. Wilbert Zwart van het Nederlands Kankerinstuut, het onderzoeksinstituut van het Antoni van Leeuwenhoek en Oncode Institute en dr. Matthew Freedman van het Harvard Dana-Farber Kankerinstituut in Boston. Het werd deze maand gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Nature Genetics.