Nog geen mondkapjesplicht in openbare ruimte, werking niet bewezen

Het standpunt van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) over mondkapjes in de openbare ruimte is ongewijzigd. 'Wij zien geen eenduidig wetenschappelijk bewijs dat het werkt', zegt een woordvoerster van het instituut. 'Het belangrijkste blijft: houd afstand en vermijd drukte.'

Door mondkapjes in de openbare ruimte verplicht te stellen, zoals in andere landen in toenemende mate gebeurt, 'geef je ook de verkeerde boodschap af', aldus de woordvoerster.

Niet-medische mondkapjes bieden zeer beperkte bescherming
Het voorschrift om 1,5 meter afstand te houden tot anderen zou weleens aan belang kunnen inboeten, doordat mensen zich beschermd voelen door het mondkapje. Niet-medische mondkapjes bieden echter slechts 'zeer beperkt' bescherming tegen besmetting met het coronavirus. Ze worden vaak ook niet goed gebruikt, voegt de woordvoerster eraan toe.

Onderzoek naar het nut van mondkapjes in openbare ruimte
Burgemeester van Rotterdam Ahmed Aboutaleb wil dat het kabinet onderzoekt of het verplicht stellen van mondkapjes in de openbare ruimte misschien toch zinnig kan zijn in de strijd tegen het virus. Zijn Amsterdamse collega Femke Halsema steunt dat pleidooi.

Het RIVM heeft de eerdere conclusie getrokken op basis van literatuuronderzoek en doet momenteel geen eigen onderzoek naar mondkapjes, laat de woordvoerster desgevraagd weten.

'Medische mondmaskers moeten beschikbaar blijven voor de zorg'
Wat overigens wel goed werkt om het besmettingsrisico te verkleinen, zijn professionele medische mondmaskers. Die moeten echter beschikbaar blijven voor de gezondheidszorg, waar ze het hardst nodig zijn, benadrukt het RIVM.

Mondkapjesplicht in openbaar vervoer
Sinds 1 juni is in het openbaar vervoer een mondkapje verplicht, omdat het daar niet altijd lukt om voldoende afstand te houden. Het Outbreak Management Team (OMT) dat het kabinet over dit soort kwesties adviseert, heeft die mogelijkheid in het algemeen open gelaten voor situaties waarin 1,5 meter afstand niet lukt. Bij gebrek aan hard bewijs kon het OMT 'geen richtinggevend positief advies uitbrengen dat voldoende inhoudelijk onderbouwd is'. In het OMT zitten deskundigen van het RIVM en andere instituten.

De werking van mondkapjes
In een achtergrondstuk van het OMT van begin mei staat wel dat niet-medische mondmaskers druppels die de drager produceert - door te hoesten of niezen - wel 'enigszins tegenhouden'. Als iemand die is besmet, misschien zonder het zelf te weten, zo'n masker draagt, zou dat kunnen schelen. In hoeverre de omgeving wordt beschermd 'hangt sterk af van het soort masker dat gedragen wordt, de mate waarin het masker aansluit op het gezicht en de manier waarop het masker gedragen wordt'.

Kabinet laat onderzoek doen naar mondkapjesplicht
Het kabinet laat onderzoeken of er een mondkapjesplicht voor de openbare ruimte moet komen. Dat zei minister Ferd Grapperhaus (Justitie en Veiligheid) vrijdag. De Tweede Kamer had hierop aangedrongen.

Het kabinet gaat op verzoek van de veiligheidsregio's ook kijken of de quarantaineregels niet moeten worden aangescherpt. 'Dat nemen we heel serieus op', aldus Grapperhaus. De Rotterdamse burgemeester Ahmed Aboutaleb wil de quarantaine verplicht stellen.

De minister sprak vrijdagmorgen met Hubert Bruls, voorzitter van het Veiligheidsberaad en burgemeester van Nijmegen, over de snelle opleving van het aantal besmettingen. De overheid neemt voorlopig geen extra maatregelen, zei Bruls.

Het kabinet vraagt het Outbreak Management Team (OMT) om advies over het nut van mondkapjes. Wanneer dat advies er komt is volgens de minister nog niet duidelijk. Het kabinet heeft tot dusver vrijwel steeds het advies van het OMT gevolgd.

Het OMT heeft steeds aangegeven geen voorstander van een mondkapjesplicht te zijn. 'Van mondkapjes is nog niet aangetoond dat het substantieel helpt', zei Bruls. Grapperhaus benadrukte dat een mondkapje niet in de plaats van andere richtlijnen kan komen.

Regio's hebben wel de ruimte om zelf nog extra maatregelen te nemen zoals een mondkapjesplicht. 'Mondkapjes zouden regionaal een aanvulling kunnen zijn', zei de minister. Onder meer de burgemeesters van Amsterdam en Rotterdam zien een mondkapjesplicht wel zitten.

Je moet wel 'een heel goede reden' hebben om een mondkapjesplicht regionaal in te voeren, vindt burgemeester Bruls. 'Ik kan me ook niet voorstellen dat dat op grote schaal gaat gebeuren', voegde hij eraan toe.

Hij kan zich wel indenken dat het in 'heel specifieke en misschien wel tijdelijke situaties' wordt verplicht zoals op drukke plekken in Amsterdam. Op dit moment zijn mondkapjes landelijk alleen verplicht in het openbaar vervoer.

Winkels steunen mondkapjesplicht als invoering nodig is
In Duitsland, België en Frankrijk moeten mensen in winkels een mondkapje dragen. Winkels in Nederland steunen het idee om mondkapjes ook in ons land verplicht te stellen, mocht het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) daartoe besluiten.

Zo zegt de koepelorganisatie voor winkeliers Detailhandel Nederland bij te willen dragen aan de bestrijding van het coronavirus. 'Als blijkt dat het dragen van mondkapjes daarbij effectief is dan zullen we dat besluit steunen', aldus een woordvoerder. Volgens hem is de veiligheid bij winkeliers erg belangrijk. 'Als door het dragen van mondkapjes de veiligheid en het veiligheidsbesef van klanten en winkelmedewerkers nog beter geborgd kunnen worden, dan zijn we daar voorstander van. Op die manier kunnen mensen met een gerust hart blijven komen.'

De brancheorganisatie plaatst daarbij wel de kanttekening dat winkeliers dienstverleners zijn, en geen handhavers. 'Het moet echter heel duidelijk zijn dat het dragen van mondkapjes de verantwoordelijkheid van het individu zelf is en niet van de winkelier.'

Verschillende winkeliers en organisaties zijn het erover eens
Ook winkeliersbranchevereniging INretail zegt mee te willen gaan in een mondkapjesplicht, als het RIVM die maatregel toevoegt aan zijn beleid. Op dit moment is de vereniging echter nog geen voorstander van het dragen van mondkapjes in winkels. 'We pleiten er nu vooral voor dat ondernemers en consumenten samenwerken om het winkelbezoek meer te verspreiden over de week. Nu zie je nog te vaak dat er op zaterdag een piekmoment is, maar dat het de rest van de week juist rustig is.'

Winkelketen Blokker zegt meteen een mondkapjesplicht door te voeren 'als daar bericht over komt van het RIVM'. 'We gaan in ieder geval niet vooruitlopen en afwijkende maatregelen nemen', zegt een woordvoerder. 'Het is ook belangrijk om in winkels consistent beleid te hebben, anders weet je als consument ook niet meer waar je aan toe bent.'

Het Centraal Bureau Levensmiddelenhandel (CBL), de brancheorganisatie voor supermarkten, zegt ook de adviezen van het RIVM te volgen en niet op zaken vooruit te willen lopen.