Verkoop en productie van mentholsigaretten is vanaf 20 mei 2020 verboden

Hoewel het percentage rokers onder de Nederlandse bevolking jaarlijks afneemt, sterven er naar schatting van het RIVM ieder jaar nog altijd circa 20.000 personen aan de gevolgen van roken of meeroken. De overheid neemt maatregelen om het roken te ontmoedigen, en één van deze maatregelen treedt vanaf woensdag 20 mei 2020 in werking. Vanaf deze datum mogen er namelijk geen mentholsigaretten meer geproduceerd én verkocht worden. Er wordt bovendien geen uitzondering gemaakt voor capsules met menthol.

In het Nationaal Preventieakkoord is opgenomen dat de Rijksoverheid in samenwerking met andere organisaties toewerkt naar een rookvrije generatie in 2040. Om dat te kunnen bewerkstelligen, neemt de overheid verschillende maatregelen in het kader van ontmoediging. Het aanstaande verbod op de productie en de verkoop van mentholsigaretten is al jaren geleden aangekondigd, maar wordt binnenkort dus werkelijkheid.

Accijnsverhoging
Een bekende maatregel is het verhogen van de accijnzen. De prijs van een pakje sigaretten wordt bepaald door productiekosten, accijnzen, overige belastingen zoals de btw en een stukje winst. In de meeste westerse landen bestaat zeker de helft tot driekwart van de verkoopprijs van een pakje sigaretten uit belastingen.

Het doel daarvan is tweeledig: enerzijds is de accijns die op tabak geheven wordt een bron van inkomsten voor de overheid, anderzijds neemt het aantal rokers af naarmate de prijs hoger wordt. Dat gaat overigens om significante aantallen: het Trimbos Instituut heeft berekend dat een verhoging van de prijs met 10% leidt tot een daling van de consumptie met 4%.

De Rijksoverheid heeft de accijns op tabak onlangs verhoogd: vanaf 1 april 2020 is de accijns over een pakje sigaretten met daarin 20 stuks met € 1,00 gestegen. De accijns op producten zoals shag en volumetabak is ook verhoogd om overstappen naar alternatieven zo goed als mogelijk te beperken. Het uiteindelijke doel is dat een roker in 2023 € 10,- moet betalen voor een pakje sigaretten.

Andere maatregelen in het kader van ontmoediging
Daarnaast zijn er ook andere maatregelen die in de nabije toekomst van kracht worden. Zo moeten supermarkten tabakswaren vanaf 1 juli 2020 verplicht uit het zicht hebben, een verbod dat per 1 januari 2021 wordt uitgebreid naar andere verkooppunten. In een groot aantal gevallen is dit overigens een formaliteit, aangezien veel supermarkten deze maatregelen al hebben genomen.

Sigarettenpakjes krijgen vanaf 1 juli 2020 ook dezelfde uniforme, donkergroen-bruine uitstraling. De afschrikwekkende foto’s zoals deze momenteel al op sigarettenpakjes getoond worden, blijven ook zichtbaar op het nieuwe ontwerp. Voor e-sigaretten en sigaren worden ook regels opgesteld; het is de bedoeling dat er vanaf 2022 ook een standaardverpakking wordt geïntroduceerd voor deze producten.

Kinderopvanglocaties en kinderboerderijen zijn sinds dit jaar rookvrij, het verbod voor schoolterreinen treedt vanaf augustus 2020 formeel in werking. Speeltuinen, sportverenigingen en ziekenhuizen moeten uiterlijk vanaf 2025 geheel rookvrij zijn.

Mentholsigaretten
Maar hoe zit het precies met mentholsigaretten? Het RIVM stelt daarover het volgende:

Menthol maakt de keel ongevoelig en verhoogt de zachtheid van de rook, hetgeen de scherpe smaak van sigarettenrook maskeert en het roken daardoor vergemakkelijkt;
Tabaksproducenten weten ook dat het verkoelende effect van mentholsigaretten zorgt voor een plezierigere rookbeleving en daarom voegen zij menthol eveneens toe aan de tabak van andere, niet-mentholsigaretten [...]. Het gevolg van dit soort toevoegingen is dat hiermee de aantrekkelijkheid van sigaretten wordt verhoogd;
De zintuiglijke ervaring van het roken van metholsigaretten maakt het moeilijk om te stoppen, aangezien de aangename smaak en geur en het verkoelende effect de rookgewoonte versterken;
Het gebruik van menthol in geneesmiddelen kan rokers daarnaast ook een vals gevoel van veiligheid geven. Onderzoek heeft aangetoond dat onder rokers van mentholsigaretten vaak de misvatting leeft dat deze stof een beschermend gezondheidseffect heeft vergeleken met niet-mentholsigaretten.
Dat is helder. Menthol wordt om verschillende redenen als additief gezien dat roken in het algemeen aantrekkelijker moet maken, en dat staat haaks op de doelstellingen van het Nationaal Preventieakkoord.

Het verbod op mentholsigaretten is in zekere zin een verlengstuk van het verbod op click-sigaretten, sigaretten met smaken zoals vanille en eigenlijk alle filters, papier, capsules, verpakkingen van tabaksproducten met afwijkende smaak- en geurstoffen.

Sinds 20 mei 2016 mogen dergelijke tabakswaren niet meer worden geproduceerd, maar verkoopkanalen kregen destijds exact een jaar de tijd om reeds ingekochte voorraden nog te verkopen: het daadwerkelijke verkoopverbod trad namelijk pas op 20 mei 2017 in werking.

Productie- én verkoopverbod vallen op dezelfde datum
Een ander verhaal is het in het geval van het aanstaande verbod op de productie en de verkoop van mentholsigaretten. Niet alleen de productie is vanaf 20 mei 2020 namelijk verboden, mentholsigaretten mogen vanaf deze datum ook niet meer worden verkocht.

Omdat het verkoopverbod tegelijk met het productieverbod in werking treedt, is het aanstaande verbod nu al van invloed op de beschikbaarheid van mentholsigaretten: het is immers een onhandige zet om met onverkoopbare restvoorraden te blijven zitten, dus de beschikbare voorraad wordt langzaam maar zeker afgebouwd. Concreet houdt dat in dat de kans groot is dat je nu al tegen lege schappen aanloopt, want ook winkeliers hebben hun inkoopbeleid reeds aangepast naar aanleiding van het aanstaande verbod.

Een rondgang langs verschillende retailpartijen lijkt dit beeld te bevestigen: hoewel woordvoerders wat terughoudend zijn wat betreft het verstrekken van gedetailleerde inkoopinformatie, is de algehele tendens dat retailpartijen en winkeliers zich aan de aanstaande wet- en regelgeving zullen houden. Ook zij hebben er immers geen baat bij als ze producten inslaan die ze niet kunnen verkopen.