Snelcursus 5G: zes vragen en antwoorden over het nieuwe telecomnetwerk

Over een aantal maanden is het zover: dan wordt 5G officieel uitgerold over Nederland. De nieuwe generatie mobiel internet moet onder meer voor sneller dataverkeer zorgen. Maar 5G brengt ook zorgen met zich mee: hoe zit het bijvoorbeeld met onze gezondheid. In dit artikel: de basis van 5G, in zes vragen en zes antwoorden.

Even om te beginnen: wat is 5G precies?
Technisch gezien is 5G niets meer dan een standaard om mobiel internet draadloos van antennes naar apparaten (zoals smartphones, voertuigen, robots of sensoren) te sturen. Met 5G moet dat allemaal een stuk sneller en efficiënter gaan dan met 4G en 3G.

Over twee jaar zal iemand op het 5G-netwerk een downloadsnelheid van gemiddeld 138,5 Mbps hebben, berekende adviesbureau PA in opdracht van de overheid. Dat is bijna 2,5 keer zo snel als de 58,7 Mbps die de gemiddelde Nederlander nu ervaart.

Hoe werkt dat dan?
Via antennes, bijvoorbeeld in masten en op gebouwen, wordt een signaal verstuurd. Dit gebeurt op zogenoemde frequentiebanden. Voor 5G zijn drie van dit soort frequentiebanden aangewezen. Elke band biedt zijn eigen voordelen. Van laag naar hoog:

700 MHz: Deze band zal vooral gebruikt worden voor mobiele communicatie, zowel op 4G als 5G. Met de frequenties kan een landelijk netwerk opgezet worden waarmee ook binnenshuis een goed signaal te ontvangen is.
3.400 - 3.800 MHz (ook wel 3,5GHz-band genoemd): Deze band is door Europa aangewezen als de meest geschikte band voor 5G vanwege zijn goede combinatie tussen dekking en snelheid.
24,25 - 27,5 GHz (kortweg 26GHz-band genoemd): Op de 26GHz-band kunnen enorm hoge snelheden bereikt worden, maar is in de praktijk alleen geschikt voor dataverkeer over een korte afstand.
De vuistregel is: hoe hoger de frequenties, hoe sneller het dataverkeer. Maar er zijn ook nadelen. Het signaal is 'zwakker': het heeft een minder ver bereik en heeft ook moeite met obstakels, zoals gebouwen.

Vergelijk het met een sprinter: die legt in heel erg korte tijd heel snel een kleine afstand af. Maar als er een muur op het parcours staat, knalt die er keihard tegenaan.

Wanneer komt 5G naar Nederland?
Dat duurt vermoedelijke nog een aantal maanden. De 700MHz-band wordt op dit moment geveild. Daarnaast gaan twee andere banden in de verkoop, wat de staatskas in totaal 900 miljoen euro moet opleveren.

1.400 MHz: Deze band is op dit moment niet in gebruik, maar wordt beschikbaar om de capaciteit van het mobiele netwerk te vergroten.
2.100 MHz: Deze band wordt nu al gebruikt voor 3G en 4G. Omdat de vergunning daarvoor tot 2021 loopt, wordt de band opnieuw geveild.
De uitslag van de veiling wordt op zijn vroegst in juli bekendgemaakt. Daarna kunnen de providers beginnen met het aanbieden van 5G-verbindingen. De eerste 5G-netwerken zijn vermoedelijk nog dit jaar actief.

En die banden van 3,5 GHz en 26 GHz dan?
De ware potentie van 5G zit in de 3,5GHz-band, maar het gebruik daarvan laat nog even op zich wachten. Deze band is namelijk in gebruik door Defensie, vanwege een afluisterstation in Friesland. In Noord-Nederland (boven de denkbeeldige lijn ter hoogte van Amsterdam-Zwolle), zou mobiel internet die signalen kunnen storen.

Om dat probleem weg te nemen, wordt het afluisterstation naar het buitenland verplaatst. Dat duurt nog even. De 3,5GHz-band wordt pas begin 2022 geveild. In september van dat jaar moet ook 3,5 GHz onderdeel zijn van het 5G-netwerk.

Het is nog onzeker de 26GHz-band in Nederland ook gebruikt gaat worden. De overheid onderzoekt nog of het de moeite waard is om de bandbreedte voor 5G beschikbaar te stellen.

Zijn er voor 5G meer antennes nodig?
Ja, met name om de 3,5GHz- en 26GHz-band effectief te kunnen gebruiken, moeten meer antennes geplaatst worden. De signalen op deze banden moeten namelijk op kortere afstanden ongehinderd kunnen reizen.

Als die antennes hoog in masten geplaatst worden, werken ze niet zo goed. De signalen hebben namelijk moeite met gebouwen en andere obstakels, zoals bomen. Er is overigens geen bewijs dat de komst van 5G-netwerken zorgt voor meer bomenkap.

Is 5G schadelijk voor de gezondheid?
5G maakt, net zoals 4G en 3G, gebruik van elektromagnetische velden, specifiek radiofrequente velden (RF-velden). Sterke RF-velden kunnen het lichaam opwarmen, wat voor organen schadelijk kan zijn.

Omdat signalen op een hogere frequentie 'zwakker' zijn, hebben ze ook meer moeite om tot het lichaam door te dringen. De kans dat straling de hersenen of andere organen bereikt, is daardoor kleiner.

Diepte waarin 5G-velden in het lichaam kunnen doordringen:
700MHz-band: 5 cm (50 mm)
3,5GHz-band: 2 cm (20 mm)
26GHz-band: 0,1 cm (1 mm)
De Europese Unie heeft in de jaren negentig adviezen vastgesteld voor de maximale blootstelling aan RF-velden. In januari publiceerden het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) en het Agentschap Telecom een rapport over de voorlopig bekende effecten van RF-velden, getoetst aan de Europese aanbeveling.

Over het algemeen blijkt dat het effect van RF-velden ver onder de limieten van de EU liggen, maar dat de komst van extra 5G-antennes daar verandering in kan brengen. Met name over hogere frequenties (3,5 GHz en 26 GHz) is minder bekend, omdat die banden voor mobiel internet nieuw zijn.

Ondanks de zorgen, is in wetenschappelijk onderzoek vooralsnog geen bewijs voor gezondheidsrisico's vastgesteld. Specifiek onderzoek naar 5G ontbreekt, maar het 5G-netwerk maakt ook gebruik van frequenties die eerder in bijvoorbeeld 3G en 4G zijn gebruikt. Daar is dus al meer over bekend.