Webwinkel vraagt opeens hogere prijs voor afgeronde bestelling, mag dat?

Net nadat je een koopje hebt gescoord bij een webwinkel, krijg je een mail van de verkoper: hij wil er eigenlijk het dubbele voor hebben. Gelukkig komt dat weinig voor – maar áls het gebeurt, heb je dan als klant niet gewoon recht op het artikel voor de originele prijs? En zijn er uitzonderingen op de regel?

Vrijwel alles wat je kunt kopen is onderhevig aan de werking van vraag en aanbod. Voor het ene product levert dat grotere / meer frequente / meer plotselinge prijsveranderingen op dan voor het andere.

Voorbeeldproduct: ruilkaartspellen (trading card games)
Neem kaarten die deel uitmaken van een zogeheten trading card game, oftewel een ruilkaartspel, zoals Pokémon, Yu-Gi-Oh! of Magic: The Gathering. Hoe sterker (in de context van het betreffende spel) of zeldzamer een kaart is, des te hoger prijs waarvoor spellenwinkels of andere handelaren hem zullen aanbieden, en vice versa.

Door de aard van deze spellen kan het voorkomen dat de marktwaarde van een kaart plotseling flink kan schommelen. Een paar voorbeelden van oorzaken:

De uitgever drukt er meer exemplaren van (de zeldzaamheid neemt af en daardoor daalt de prijs).
De uitgever brengt een nieuwe kaart uit die een sterke en daardoor zeer gewilde combinatie oplevert met de reeds bestaande kaart (de kracht van de kaart is toegenomen en dat leidt tot een hogere prijs).
De uitgever doet een aanpassing in de regels van het spel, waardoor sommige kaarten sterker worden (en dus meer waard) en andere minder sterk (en minder waard).
Verkopers van dergelijke producten stellen hun prijzen dan ook geregeld bij.

'De prijs was instabiel'
Nu kwam ons op de Radar-redactie een verhaal ter ore van een consument die online een kaart voor 50 euro had gekocht. Een koopje, zo leek het, want die kaart was juist die dag flink in spel- en geldwaarde gestegen na een aanpassing in de spelregels, en op veel sites was hij inmiddels uitverkocht of twee keer zo duur geworden. Kort na de transactie ontving de koper echter een mailtje van de verkoper: 'De prijs van deze kaart was de laatste tijd instabiel en stond daardoor verkeerd op onze site. Je kunt 'm alsnog kopen voor 100 euro. Als je dat niet wilt, storten we het overgemaakte bedrag terug.'

Heeft de klant recht op de kaart voor de oorspronkelijk betaalde prijs van 50 euro? En is de winkel verplicht te om hem daarvoor te leveren, volgens het bekende webwinkel-adagium 'koop is koop'?

We bespreken de kwestie met woordvoerder Saskia Bierling van de Autoriteit Consument en Markt (ACM) en met jurist Charlotte Meindersma, jurist en eigenaar van juridisch advieskantoor Charlotte’s Law.

Bindende overeenkomst
Radar: Is het niet de eigen verantwoordelijkheid van de verkopende partij om te zorgen dat de prijzen overeen komen met wat andere winkels vragen?

Bierling (ACM): 'Ja, een verkoper bepaalt zelf wat zijn verkoopprijzen zijn en kan deze aanpassen. Als de vraag groter is dan het aanbod zullen de prijzen stijgen. Een verkoper kan prijzen aanpassen, maar dat heeft uiteraard geen invloed op reeds gesloten overeenkomsten.'

Radar: Geldt in een geval als dit dan ook gewoon: koop is koop? Of bestaat er een uitzondering voor bepaalde productsoorten, en vallen deze kaarten daaronder?

Bierling: 'Een uitzondering zou er zijn als er sprake is van een kennelijke vergissing. Hierbij speelt kort gezegd de vraag: had de consument kunnen vermoeden dat de prijs niet reëel was? Als het antwoord nee is, dan kan hij de verkoper aan de koop houden. Zie ook ons Consuwijzer-artikel Webwinkel wil niet leveren voor de afgesproken prijs. De uitzondering van prijsfluctuaties lijkt hier niet aan de orde (ongeacht wat hierover in de (mogelijk) onredelijke) voorwaarden staat).

Burgerlijk Wetboek Boek 6 gaat over het verbintenisrecht. Artikel 6:217 zegt dat de aanvaarding van een aanbod een overeenkomst oplevert. Zo'n overeenkomst is in beginsel bindend.'

Meindersma (Charlotte's Law): 'Waar de ACM op doelt zijn de prijzen die zo laag zijn dat een consument had moeten begrijpen dat die prijs onjuist is, zoals bij de Leen Bakker-hoogslapers van een paar maanden geleden, en zo nog wel wat andere voorbeelden van de laatste jaren.

Of van zo'n situatie sprake is hangt niet alleen van de prijs af, maar ook hoe we de koper moeten kwalificeren. In dit geval zullen dat toch gewoon consumenten zijn, waarvan de een wellicht meer (specialistische) kennis heeft van de kaarten en de waarde ervan dan de ander.

Op basis van deze regel kan er daarom eigenlijk niet ontbonden worden, omdat de prijsstijging in een te korte periode heeft plaatsgevonden en voor de consument dus nog niet duidelijk had hoeven zijn dat het product te goedkoop werd aangeboden. Bovendien kun je je afvragen of de helft van de prijs al te goedkoop is, juist bij een ruilproduct.

Verder bestaat er vooral voor de consument een uitzondering, waarbij hij zich niet op het ontbindingsrecht kan beroepen als de prijs van een product afhankelijk is van de schommelingen op de financiële markt. Daarbij wordt overigens vooral goud als voorbeeld genoemd.

De kaarten zijn in die zin niet voldoende afhankelijk van de financiële markt, maar slechts van de gewone markt van vraag en aanbod. Deze vlieger gaat hier dus niet op.'

Radar: In deze situatie (marktwaarde van besteld product stijgt met 100%) is het in het nadeel van de winkel om het product voor de oorspronkelijke prijs te verkopen. Maar als een consument daar een kaart koopt die een uur later 50% in waarde keldert, volgens de diverse prijstrackers op internet, mag hij dan ook een geldteruggave van de winkel verwachten?

Bierling: 'Nee, daarvoor geldt ook gewoon "koop is koop" (aanbod-aanvaarding).'

Onredelijke bepalingen in algemene voorwaarden?
Radar: Sommige webwinkels hebben een bepaling in hun algemene voorwaarden die stelt dat dat ze na een bestelling de prijs nog mogen verhogen. Mag dat, wettelijk gezien?

ACM-woordvoerder Bierling: 'Zo'n voorwaarde geeft de ondernemer de vrijheid om na het sluiten van de overeenkomst zich nog terug te trekken, omdat hij een hogere prijs kan krijgen / vragen. Dit lijkt onredelijk. (Vermoedelijk) onredelijke bepalingen in de algemene voorwaarden kunnen vernietigd worden.'

Jurist Meindersma: 'Er mag in de algemene voorwaarden worden opgenomen dat de prijs na het sluiten van de overeenkomst (na de koop) verhoogd kan / mag worden, maar alleen als de consument in diezelfde algemene voorwaarden het recht krijgt om de overeenkomst dan te mogen ontbinden (en dus van de koop af te zien en het al betaalde weer kosteloos teruggestort te krijgen op zijn rekening binnen 14 dagen na die ontbinding).'

Radar: Mag de verkoper de prijs na aankoop verhogen?

Meindersma: 'Een prijsverhoging vóórstellen mag natuurlijk altijd. Als de consument ermee akkoord gaat, is daarmee de kous af.

Een verkoper mag na het sluiten van de koop de prijs verhogen, maar alleen als er vooraf is aangegeven dat prijswijzigingen mogelijk zijn (of zijn voorbehouden). Het gevolg is vooral dat de consument in feite de keuze heeft om óf die hogere prijs te betalen en het product te ontvangen, óf om de koop te ontbinden (schriftelijk). Als de consument dus niet zelf de koop ontbindt, is de consument zelfs verplicht die hogere prijs te betalen.

Als er niet in de voorwaarden of bij het product zelf iets is vermeld over mogelijke prijsverhogingen én het recht om dan te mogen ontbinden, dan kan de consument niet aan de prijsverhoging gehouden worden en zal de (web)winkel / de onderneming moeten leveren voor de prijs waarvoor het product in eerste instantie werd aangeboden. De onderneming kan die overeenkomst niet zomaar ontbinden. Er is dan sprake van een zogenaamde wanprestatie. De consument heeft de koopprijs betaald en de verkoper is verplicht te leveren.'

Waar moet je op letten en wat kun je doen?
Er zijn een paar dingen die je kunt doen als je bij je online aankopen niet met dit soort situaties te maken wilt krijgen (los van je ruilkaartspel-hobby aan de wilgen hangen):

Check vooraf de voorwaarden van de webwinkel(s). Niet álle Nederlandse trading card game-webwinkels hebben in hun algemene voorwaarden staan dat ze zich het recht voorbehouden om de prijs achteraf te verhogen / je bestelling te annuleren. Daar geldt dus gewoon 'koop is koop', en dat is wel zo prettig.
Doe zaken op een vraag- en aanbodsite. Voor ruilkaartspel-producten zoals die van Pokémon, Yu-Gi-Oh!, Dragon Ball of Magic: The Gathering heb je bijvoorbeeld het Europese Cardmarket - een soort Marktplaats, maar dan voor ruilkaartspellen). Hier geldt sowieso 'koop is koop'. Professionele of particuliere verkopers die een koop ongedaan willen maken na een stijging van de marktwaarde van een kaart worden van de site verbannen.
Heb je al een aankoop gedaan en krabbelt de verkoper terug? Dan kun je deze opties overwegen:

Gebruik een voorbeeldbrief. Charlotte Meindersma deed een voorzetje voor een tekst die je naar de verkoper kunt sturen om hem in gebreke te stellen. Meindersma heeft nog wel een voorbehoud: 'Het nadeel is dat je vooral je schade kunt verhalen. Stel dat de verkoper niet levert (omdat het al tegen een hogere prijs aan een ander is geleverd) en ook niet meer kán leveren, dan moet de schade vergoed worden. Die schade zal dan hoogstwaarschijnlijk het verschil zijn tussen de prijs waarvoor het eerst werd aangeboden en de prijs waarvoor het bij een derde verkrijgbaar is (een redelijke, gemiddelde prijs, natuurlijk niet bij de partij die het het duurst verkoopt).'
Stap naar de Geschillencommissie. Meindersma: 'Als de verkoper de schade niet wil vergoeden, kun je naar de Geschillencommissie, mits de (web)winkel daarbij is aangesloten of bereid is om het bij de Geschillencommissie Algemeen neer te leggen.
Ga naar de rechter. Wil de verkoper het voorgaande niet, dan kun je het alleen nog afdwingen bij de rechter. 'Het nadeel daarvan is dat de kans zeer groot is dat je meer kosten kwijt bent aan de procedure, dan wat je als schadevergoeding en proceskosten kunt vorderen', zegt Meindersma. 'Dat komt voornamelijk doordat de proceskostenveroordeling op basis van een puntensysteem gaat en alleen het liquidatietarief vergoed kan worden. Dat zijn lagere bedragen dan de werkelijke kosten - tenzij je gebruik kunt maken van gesubsidieerde rechtsbijstand misschien.'