Jouw belastingcenten: De arbeidskorting is slim bedacht - maar onbegrijpelijk

Belastingen, aftrekposten en toeslagen: we hebben er nogal wat. Maar waar zijn ze precies goed voor en waar komen ze vandaan? In Jouw belastingcenten nemen we elke keer een andere toeslag of belasting onder de loep. Deze keer: de arbeidskorting.

'Belasting naar draagkracht' is al sinds de Napoleontische tijd de kern van het Nederlandse belastingbeleid. In moderne bewoordingen betekent dit dat de (inkomsten)belasting progressief moet zijn - wie meer verdient is ook een hoger belastingpercentage verschuldigd.

Met dat draagkrachtprincipe als ideaal lijkt het misschien wat vreemd dat de inkomstenbelasting steeds platter wordt. Een tijdje terug hadden we nog vier verschillende belastingtarieven; het kabinet wil dat dat er over twee jaar nog maar twee zijn. Dan nog blijft progressief belasten het ideaal voor Nederlandse beleidsmakers. De arbeidskorting is één belangrijke manier om dit te bereiken.

In het kort werkt de korting als volgt: In principe betalen mensen tussen 36,65 en 51,75 procent belasting op hun inkomen. Daarbovenop krijgen inkomens tot 90.710 euro korting op hun belasting omdat ze werken - de arbeidskorting, een prikkel om niet op de bank te zitten.

GeldZie ook: Dit betekent Prinsjesdag 2019 voor je portemonnee
Werk moet meer gaan lonen met stijgende arbeidskorting
Nederlanders draaien gemiddeld weinig uren in vergelijking met werknemers in andere landen. Dit hoopt het kabinet te veranderen door werk nog meer te laten lonen. Daarom stijgt de arbeidskorting nog meer vanaf volgend jaar. Zal dat het gewenste effect hebben of niet?

"De arbeidskorting is een relatief doelmatige regeling als het gaat om het uitlokken van meer gewerkte uren. De verhoging van de korting is vooral een prikkel voor mensen met lagere inkomens om meer te werken", zegt Bas Jacobs, hoogleraar economie en openbare financiën aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam. "Dit komt door de heuvel die is ingebouwd in de arbeidskorting en die vanaf volgend jaar dus nog hoger wordt."

Die heuvel waar Jacobs het over heeft is er pas sinds 2015. Het houdt in dat de arbeidskorting steeds groter wordt naarmate je inkomen stijgt. De grootste korting krijgen mensen die jaarlijks tussen de 20.000 en 34.060 euro verdienen. Daarna daalt de korting en als je meer dan 90.710 euro verdient krijg je helemaal geen arbeidskorting.

De heuvel wordt een bergpiek
Nieuw in de Miljoenennota uit 2019 was dus dat de arbeidskorting stapsgewijs groeit tot 2022. Die heuvel krijgt dan meer de vorm van een bergpiek. Mensen met een jaarinkomen van rond de 36.500 euro krijgen uiteindelijk het grootste belastingvoordeel - zo'n 4.200 euro (de cijfers zijn nog niet definitief).

"Als je wil dat mensen in Nederland meer uren werken, kun je beter een prikkel geven aan mensen die minder verdienen"
Arjan Lejour, hoogleraar belastingen Tilburg University
De arbeidskorting werd ingevoerd met de grote herinrichting van het belastingstelsel in 2001. Voor die tijd had de korting een voorloper in de zogeheten belastingvrije som. Door de belastingvrije som te vervangen met de arbeidskorting zou het stelsel nóg progressiever worden.

"Met de belastingvrije som werd je belastbare inkomen kleiner. Doordat de belastingvrije som werd verrekend tegen je hoogste belastingtarief was dit vooral voordelig voor mensen met een hoger inkomen - mensen die zo'n 50 en niet 30 procent belasting betaalden", vertelt Arjan Lejour, hoogleraar belastingen en openbare financiën bij de Tilburg University en programmaleider publieke financiën bij het CPB.

Hoe de arbeidskorting in elkaar zit, is een raadsel
Mensen die veel verdienen hebben vaak een langere opleiding, ze maken vaak al meer uren en hebben minder prikkels nodig om veel te werken, volgens Lejour. Bij de lagere inkomens zit het anders. "Als je wil dat mensen in Nederland meer uren werken, kun je beter een prikkel geven aan mensen die minder verdienen. En dat doe je beter met de arbeidskorting dan met de belastingvrije som."

De arbeidskorting is slechts een uit dertien verschillende kortingen die het Nederlandse belastingstelsel progressief maakt. Zowel Bas Jacobs als Arjan Lejour vinden dat de arbeidskorting in theorie goed werkt als het je doel is om werk te stimuleren. Het grote probleem is de praktijk: hoe de arbeidskorting in elkaar zit is een raadsel voor veel burgers.

Arjan Lejour is het eens met de vaak gehoorde kritiek dat het belastingstelsel "te ingewikkeld" zou zijn voor leken. De arbeidskorting zou overzichtelijker moeten worden zonder dat je de progressiviteit (de heuvel) kwijtraakt, meent hij.

"Mijn bezwaar zit deels in de afbouw. Vanuit budgettair oogpunt wel logisch, maar je zou ook de belastingtarieven kunnen verhogen. Dan geven de tarieven een betere indruk van de marginale belastingdruk. Nu is die druk deels versluierd vanwege de afbouw van de heffingskortingen."