Memorable decemberdagen: deze jaren had Nederland een witte Kerst

Nederland heeft dit jaar net als vorig jaar weer een Kerst zonder sneeuw. Voor wie toch wil denken aan flinke bergen sneeuw, hebben we hier een aantal memorabele witte kerstdagen uit eigen land op een rijtje gezet.

Wie op Ameland woont, herinnert zich misschien de Kerst van 1981 nog wel. Maar er zijn ook recentere witte kerstdagen, ook deze eeuw lagen delen van Nederland er met Kerst meerdere keren prachtig wit bij.

Maar wat is een witte Kerst' eigenlijk? Alle meteorologische fenomenen hebben een officiële definitie en daar is een sneeuwkerst geen uitzondering op. Volgens het KNMI heeft Nederland een échte witte Kerst als er in De Bilt op beide kerstdagen een gesloten sneeuwdek ligt.

Dat zijn best zeldzame gebeurtenissen, alhoewel we er in de afgelopen tien jaar in Nederland toch twee hebben gehad, die bovendien na elkaar vielen. Zo waren de kerstdagen van 2009 en 2010 alle vier officieel wit.

2009 en 2010: een dubbele witte Kerst
Nederland had op 25 en 26 december 2010 over vrijwel het hele land een pak sneeuw tot 30 centimeter dik. Dit was voor het grootste deel enkele dagen eerder al gevallen en wist een lichte dooiaanval te doorstaan. Het jaar ervoor lag in het noorden lokaal zelfs 40 centimeter.

Het KNMI houdt ook bij of er sprake is van een gedeeltelijke witte Kerst. Dat is bijvoorbeeld het geval als er in De Bilt geen sneeuw ligt, maar in andere delen van het land wel. Het is ook een gedeeltelijke witte Kerst wanneer er alleen op Eerste of Tweede Kerstdag sneeuw is.

Ook dat is sinds 2010 niet meer voorgekomen, maar recente voorbeelden zijn de winters van 2001 en 2005. Toen respectievelijk het noorden en het zuidoosten van Nederland op Tweede Kerstdag een laagje sneeuw kregen.

Witte Kerst is zeldzamer dan een Elfstedentocht
Een volledige witte Kerst is in Nederland zeldzaam: sinds het jaar 1900 is het maar acht keer voorgekomen. Ter vergelijking: er zijn in dezelfde periode maar liefst vijftien Elfstedentochten verreden. Een gedeeltelijke witte Kerst komt wel vrij vaak voor, in de vorige eeuw gemiddeld zelfs elke vier jaar.

Voor de mensen op de Waddeneilanden is de witte Kerst van 1981 ook gedenkwaardig. Terwijl het midden van het land het moest doen met een sneeuwdek van 'slechts' 11 tot 20 centimeter, kreeg het noorden te maken met aanzienlijk meer en zelfs stuivende sneeuw. Op Ameland werden hierdoor sneeuwduinen van anderhalve meter hoogte gemeten.

Voor de combinatie met echte vrieskou moeten we nog wat verder terug in de tijd. Zo had Nederland in 1964, een jaar na de koudste winter van de eeuw (1963), niet alleen een sneeuwdek maar ook strenge vorst in de Kerstnacht. Ook rondom de witte Kerst van 1938 had Nederland minimumtemperaturen van -10 graden. "Mooi schaatsweer", zo vat het KNMI die Kerst samen.

'Groene Kerst' 2019 brengt mogelijk hooikoortsklachten
Alhoewel sneeuwval in ons land ook sterk afhangt van de variabele windrichting, neemt de kans op een witte Kerst af met het stijgen van de gemiddelde temperatuur. Het KNMI rekent in "potentiële sneeuwdagen", ofwel dagen waarop de gemiddelde temperatuur onder 0 ligt.

Overdag kan het dan dooien, maar door vorst in de nacht kan dan met een beetje geluk toch een sneeuwdek vormen. Het KNMI verwacht dat Nederland over dertig jaar nog maar vier tot twaalf van dergelijke potentiële sneeuwdagen per jaar zal hebben.

Dit jaar heeft Nederland een bijzonder zachte decembermaand, waardoor Leidse en Wageningse onderzoekers dit jaar zelfs de eerste hooikoortsklachten rond de kerstdagen verwachten - door een sterk vervroegd begin van de bloei van de hazelaar. Vijftig jaar geleden was de gemiddelde temperatuur in december nog 2,9 graden. Dit is inmiddels opgelopen naar 4 graden. En december 2019 komt volgens Weeronline waarschijnlijk uit op een gemiddelde van 5,8 graden.