Laatste tropische gletsjer tussen Himalaya en Andes over 10 jaar verdwenen

Op een bergtop in het binnenland van Papoea bevindt zich één van de laatste drie gletsjers in de tropen. Wetenschappers verwachten dat de eeuwige sneeuw binnen tien jaar volledig weggesmolten is.

Puncak Jaya is een bergtop in het binnenland van Papoea, het westelijk deel van het eiland Nieuw-Guinea. De piek staat met een hoogte van 4.884 meter bekend als het hoogste punt op aarde tussen de Himalaya en de Andes. Het is ook de laatste plek in dit werelddeel waar nog eeuwige sneeuw ligt - zij het nog maar enkele jaren.

Deze eens massieve tropische gletsjer zal naar verwachting over een paar jaar volledig zijn weggesmolten, schrijft een internationaal onderzoeksteam in wetenschapsblad PNAS.

De eerstvolgende El Niño, een natuurlijke klimaatschommeling in de Grote Oceaan, zal voor de gletsjer de genadeklap zijn. Binnen een paar jaar zal van de 'eeuwige' sneeuw in het gebied niets meer resteren.

Nederlander beschreef de gletsjer in 1623
De bewuste gletsjer staat bekend als de Carstenszgletsjer en is vernoemd naar de Nederlandse ontdekkingsreiziger Jan Carstenszoon, die de bergtop in 1623 aantrof. Bij thuiskomst werd hij bespot om zijn bewering dat hij rond de evenaar sneeuw had aangetroffen.

Toen de onderzoekers in 2010 de berg wilden beklimmen om te boren in de gletsjer, werden ze aanvankelijk tegengehouden door de omwonenden, vertelt klimatoloog Lonnie Thompson van de Ohio State University.

Thompson wijst op de grote culturele betekenis van de gletsjer; de oorspronkelijke gemeenschappen aanbidden de berg als een god en zien de gletsjer als diens hoofd.

"Voor hen was het alsof we gingen boren in de schedel van hun god om de herinneringen van de god te stelen", zegt Thompson.

"Ik zei dat dat inderdaad precies is wat we wilden doen: we moesten die herinneringen bewaren, omdat de gletsjer zou wegsmelten."

Stammen verliezen zienderogen hun heiligdom
Zo ontstond een discussie binnen de gemeenschap, tussen de stamoudsten en de jongeren. Volgens Thompson wezen de jongeren op het zichtbaar slinken van de ijsmassa, waarna de onderzoekers toestemming kregen om hun monsters te nemen.

De bevolking van Papoea heeft met eigen ogen het verdwijnen van de gletsjers kunnen waarnemen: in de vorige eeuw waren er nog vier afzonderlijke plekken met eeuwige sneeuw in de bergketens van Papoea - daar is nu alleen het laatste restje van de Carstenszgletsjer nog van over.

Rond de eeuwwisseling was de gletsjer nog 1,5 kilometer lang en 600 meter breed. Maar alleen al tussen 2010 en 2018 is het oppervlak van de gletsjer 75 procent kleiner geworden.

Tropengletsjers verdwijnen
Als ook de laatste gletsjer van Papoea verdwenen is, komen elders in de tropen nog op twee plekken eeuwige sneeuw voor: op Mount Kenya, de Kilimanjaro en enkele bergtoppen in Oeganda. Deze gletsjers en sneeuwvelden worden eveneens kleiner.

Daarnaast zijn er nog aanzienlijke tropische gletsjers in het Andesgebergte van Ecuador en Peru. Ook deze smelten echter in zeer hoog tempo weg. In de afgelopen zestien jaar is namelijk 30 procent van de tropische gletsjers in de Andes verdwenen.