Nieuwe arbeidsregels in 2020

Het arbeidsrecht gaat per 1 januari flink op de schop. Mensen die een vaste baan hebben, kunnen makkelijker ontslagen worden, terwijl er voor mensen met een flexibele baan juist veel meer zekerheid komt. Dat heeft allemaal te maken met de nieuwe Wet Arbeidsmarkt in Balans, ook wel bekend als de WAB. Maar wat betekenen die nieuwe regels voor jou? Advocaat Elise van Es van advocatenkantoor Legalitas geeft antwoord.

Vanaf volgend jaar wordt het voor werkgevers gemakkelijker om werknemers te ontslaan. Er komt een zogenaamde 'cumulatiegrond'. Wat is dat precies?

'Nu kan een werknemer ontslagen worden als hij aan één van de wettelijke ontslaggronden voldoet. Er moet dan bijvoorbeeld een volledig personeelsdossier over het disfunctioneren zijn of een arbeidsconflict, waarbij overduidelijk is dat partijen niet meer met elkaar verder kunnen. Dit moet zo duidelijk zijn dat ontslag de enige optie is. In de praktijk is dat lastig te bewijzen. Door de nieuwe ontslaggrond (cumulatiegrond) is het zo dat een werknemer kan worden ontslagen die deels niet goed functioneert, maar waarvoor geen volledig ontslagdossier is. Er moet dan voldaan zijn aan minimaal twee redenen waarvoor iemand ontslagen mag worden.'

Wanneer mag je niet ontslagen worden?

'Dat mag bijvoorbeeld niet in de eerste twee jaar dat ze ziek bent, maar ook niet als je zwanger bent of tijdens zwangerschapsverlof. Ook mag je niet op basis van godsdienst, ras, geslacht, leeftijd of handicap worden ontslagen. Dus ook niet als je weigert om op zondag te werken. Daarnaast is het ook nog zo dat je niet ontslagen kunt worden als je lid bent van de ondernemingsraad, een vakbond of politieke organisatie.'

Ook voor oproepkrachten veranderen er zaken. Waar moeten zij rekening mee houden?

'De oproepovereenkomst gaf relatief weinig problemen, maar wordt toch gewijzigd. Zo komt er een oproeptermijn van vier dagen. Een werknemer met oproepovereenkomst mag een oproep weigeren als die korter dan vier dagen van tevoren is ingediend. Als de werkgever de oproep intrekt binnen deze vier dagen dan is hij verplicht het loon te betalen. Ook is de werkgever verplicht na 12 maanden de arbeidsomvang aan te bieden gelijk aan gemiddelde duur voorafgaande 12 maanden. Doet hij dit niet, dan leidt dit tot loonvordering over het gemiddelde aantal aan te bieden uren.'

Wordt de werknemer toch ontslagen, dan heeft hij in veel gevallen recht op een transitievergoeding. Hoe werkt dat precies?

'Per jaar dat je hebt gewerkt heb je recht op 1/3de maandsalaris. Die termijn begint al vanaf je eerste werkdag te lopen, dus ook in je proeftijd. Dat bedrag ligt een stuk lager dan de huidige regelingen. Daar staat tegenover dat een werknemer een schadevergoeding kan eisen als hij op onjuiste gronden is ontslagen. Dit geldt ook bij het niet voldoen aan re-integratieverplichtingen of als een werknemer ziek is geworden door het werk en onvoldoende hulp krijgt om te herstellen, waardoor hij door toedoen van werkgever ziek blijft.'

Voor mensen die geen vast contract hebben verandert er ook van alles. Nu mag je nog tweemaal een jaarcontract hebben, waarna je een vast contract moet krijgen. Wat verandert er na 1 januari?

'De ketenregeling, het aantal contracten dat je na elkaar mag hebben, wordt verruimd. Het wordt weer mogelijk om drie tijdelijke arbeidscontracten te sluiten in drie jaar, voordat een arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd ontstaat. De in de ketenregeling opgenomen tussenpoos van zes maanden, kan bij cao worden verkort naar drie maanden als er sprake is van terugkerend tijdelijk werk, dat mensen maximaal negen maanden per jaar kunnen doen.'

En hoe doen ze dat dan met meesters en juffen, die om de haverklap vanwege ziekte moeten invallen op een basisschool?

'Hiervoor geldt een uitzondering die in verband met het lerarentekort ongelofelijk hard nodig is, want scholen willen elke beschikbare leraar zo veel mogelijk voor de klas zetten en geen leerlingen naar huis hoeven sturen. In dat opzicht is met name het primair onderwijs heel blij met deze wet. Er komt namelijk een wettelijke uitzondering op de ketenregeling, zodat scholen invalleerkrachten die invallen voor zieke leraren, meerdere contracten achter elkaar kunnen aanbieden.'

Stel je bent een werknemer en je wilt in plaats van een contract voor bepaalde tijd een contract voor onbepaalde tijd. Heeft de nieuwe wet dan ook voordelen?

'De WW-premie wordt voor werkgevers voordeliger als ze een werknemer een vast arbeidscontract aanbieden in plaats van een tijdelijk arbeidscontract. Het kost hun dus minder geld als ze je in vaste dienst nemen. Je kunt een vast contract alleen niet afdwingen.'