NVWA zet tabak-mysteryshoppers in en onderzoekt illegale bonussen

De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) gaat 17-jarige jongeren inzetten als testkopers van rookwaren. Zij gaan proberen bij supermarkten, tankstations, tabaksspeciaalzaken, horecabedrijven en kleinere verkooppunten (kiosken, belwinkels en avondwinkels) tabaksproducten te kopen. Ook onderzoekt de toezichthouder verboden overeenkomsten tussen tabaksfabrikanten en tabaksverkopers.

De testkoper is overduidelijk geen 18 jaar. Dit blijkt uit zijn of haar kleding, lichaamsbouw en uiterlijk. De testkoper gaat de winkel in om sigaretten te kopen. Als de verkoper vraagt naar het ID van de testkoper, laat de testkoper zijn idee zien. Een toezichthouder van de NVWA observeert de aankoop en rapporteert zijn bevindingen.

Na afloop van de inspectie gaat de toezichthouder terug naar het verkooppunt om de bevindingen te bespreken. Bij een goed resultaat krijgt de winkelier een compliment in de vorm van een NIX18-kaart. Als het de testkoper lukt om tabak te kopen, legt de keuringsdienst de winkelier een boete op. De boete voor het overtreden van de leeftijdsgrens is afhankelijk van de inspectiehistorie en de grootte van het bedrijf. Boetes variëren van 1.360 tot 9.000 euro.

Testkoopmethode
De NVWA heeft de methode met jonge testkopers dit jaar getest bij 516 tabaksverkooppunten. In slechts 41 procent van de gevallen controleerden de verkopers de leeftijd op de goede manier en weigerden zij tabak te verkopen.

De testkopers kwamen het makkelijkst aan tabak bij horecabedrijven met in het bijzonder cafetaria's. In 26 procent van de gevallen leefden medewerkers de regels na. De supermarkten handhaafden de leeftijdsgrens voor de verkoop van tabak het best: daar gingen 73 procent van de testaankopen niet door.

Radar Extra - Waar rook is: De macht van de tabaksindustrie

Overeenkomsten met tabaksfabrikanten
Daarnaast meldt de NVWA dat tabaksfabrikanten verboden vergoedingen geven aan tabakswinkels om meer rookwaar te verkopen. Uit onderzoek van de toezichthouder blijkt dat dit jaar tien tabaksspeciaalzaken bij elkaar 69 samenwerkingsovereenkomsten hadden afgesloten met negentien verschillende fabrikanten.

Het merendeel van deze overeenkomsten bevatte onrechtmatige afspraken over bonussen om invloed uit te oefenen op de promotie en zichtbaarheid van tabaksproducten in de winkel. Per overeenkomst variëren de vergoedingen van enkele honderden euro's tot zo'n 3000 euro per jaar. Volgens de toezichthouder zijn dergelijke bonuspraktijken verboden. Handelingen die als doel hebben om tabaksverkopen te vergroten, zijn in strijd met het reclameverbod rookwaren.

De Onderzoeksredactie Tabak voerde een vergelijkbaar onderzoek vorig jaar uit. Naar aanleiding van dit onderzoek heeft staatssecretaris Paul Blokhuis van Volksgezondheid de NVWA gevraagd om onderzoek te doen naar de verkoop van tabak aan minderjarigen.