Commissie: Inlichtingendiensten voldoen nog altijd niet aan 'sleepwet'

Nederlandse inlichtingendiensten voldoen nog steeds niet aan de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten (Wiv), in de volksmond ook wel de 'sleepwet' genoemd, schrijft de Commissie van Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (CTIVD) in een dinsdag verschenen rapport.

In december vorig jaar schreef de toezichthouder nog dat de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) en Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (MIVD) op meerdere punten flink tekortschoten.

Een half jaar geleden bleek dat de inlichtingendiensten wel veel stappen in de goede richting hadden gezet, maar nog steeds niet aan de wet voldeden. In het nieuwe rapport komt de CTIVD dinsdag tot dezelfde conclusie.

De toezichthouder vindt nu dat de inlichtingsdiensten wel veel werk hebben verricht, maar dat het risico op onrechtmatig handelen nog net zo groot is als een half jaar geleden. "Aan de noodzakelijke wettelijke waarborgen voor de rechtsbescherming van de burger wordt nog onvoldoende invulling gegeven", stelt de CTIVD.

'Het verzamelen van bulkgegevens is onrechtmatig'
De Wiv werd op 1 mei 2018 van kracht. De wet geeft inlichtingendiensten bevoegdheden om gegevens op grote schaal te onderscheppen. Op die manier kunnen de diensten bijvoorbeeld terroristen of andere dreigingen onderzoeken en opsporen.

De verzamelde gegevens mogen alleen relevant zijn voor de taakuitvoering van de diensten, andere informatie moet snel worden vernietigd. "Dit om te waarborgen dat zo min mogelijk inbreuken plaatsvinden op de persoonlijke levens van burgers op wie de inzet van de bevoegdheid niet is gericht, maar van wie de gegevens wel zijn opgeslagen."

De CTIVD zet daarom vraagtekens bij het verzamelen en bewaren van bulkgegevens van burgers. Deze data bevatten ook gegevens van organisaties en personen die door de inlichtingendiensten niet onderzocht worden en waarbij dat ook nooit nodig zal zijn. Deze gegevens hadden volgens de wet vernietigd moeten worden.

'Er moeten belangrijke stappen gezet worden'
Om aan de Wiv te voldoen moeten de inlichtingsdiensten van de toezichthouder de wetgeving omzetten in concrete instructies voor medewerkers, interne processen, technische systemen en adequate interne controlemechanismen.

Dat zijn de randvoorwaarden waaraan de AIVD en de MIVD moeten voldoen, "voor zowel de rechtmatigheid van hun activiteiten als de toetsbaarheid daarvan", stelt de CTIVD. "Zodat het ook in de praktijk werkt zoals het hoort te werken en intern en extern controleerbaar is."

De toezichthouder wil in mei 2020 een rapport met conclusies over de implementatie van de Wiv uitbrengen.