Steeds meer energiecollectieven: hoe neem ik initiatief?

Op steeds meer plaatsen in Nederland nemen burgers zelf het initiatief om duurzame energie op te wekken. Naast zonneparken, laten ze ook parken voor windenergie en warmtenetten aanleggen. De totale productie van zonne-energie door zogeheten energiecoöperaties is in 2019 met 60 procent gestegen, becijfert de Lokale Energie Monitor. Het windenergievermogen steeg met 22 procent.

De groei zet door, want de komende drie jaar staat de bouw van nog eens 33 coöperatieve windparken gepland, volgens het rapport goed voor 88 procent meer windenergie die door burgers is opgewekt.

In totaal wekken de windmolens van burgercoöperaties genoeg elektriciteit op voor honderdduizenden huishoudens. Collectieve parken met zonnepanelen zijn goed voor een hoeveelheid stroom waarop 35.000 huishoudens kunnen draaien.

Warmtenetten
Warmteprojecten van burgers staan nog in de kinderschoenen, maar het aantal initiatieven nam wel toe van 17 in 2018 tot 37 in het afgelopen jaar. In het Brabantse Terheijden wordt momenteel een coöperatief warmtenet aangelegd, een van de eerste van het land. Het systeem haalt onder meer warmte uit het water van de rivier de Mark. Alleen in Culemborg is al een warmtenet in handen van burgers.

Verdubbeling
De Lokale Energie Monitor wordt sinds 2015 jaarlijks uitgegeven door stichting HIER opgewekt, een kennisplatform dat zich richt op lokale duurzame energie-initiatieven. Het totale aantal energiecoöperaties in het land is gestegen tot 582. Dat is meer dan een verdubbeling ten opzichte van 2015. Volgens de stichting doen zeker 85.000 Nederlanders inmiddels via een coöperatie mee aan een energiecollectief.

Hoe start je een eigen energiecollectief?
Voor het opstarten van een coöperatie is volgens Katrien Prins van HIER opgewekt wel enige basiskennis van ondernemen nodig. Toch hoef je het wiel niet opnieuw uit te vinden: je kunt bij andere lokale energieprojecten kijken hoe ze het daar aanpakken. Het is mogelijk om via milieuorganisaties of het kenniscentrum in contact te komen met andere burgerinitiatieven.

Belangen van je buurt
Een energiecollectief kun je al beginnen vanaf twee personen, volgens Prins. Op de website wordt geadviseerd goed naar de belangen van je omgeving te kijken, door bijvoorbeeld een bewonersavond te organiseren of een enquête te houden. Het opstarten van een burgerinitiatief voor energie is niet alleen goed voor het milieu, maar ook voor de binding van de buurt, aldus Prins.

Plannen maken
Ga vervolgens specifieke plannen maken. Wat wil je bereiken? Is het verstandig om eerst aan energiebesparing te doen, bijvoorbeeld door woningen te isoleren, zodat er uiteindelijk minder energie opgewekt hoeft te worden? Wil je met de buurt groene stroom opwekken, door middel van zonnepanelen, wil je van het gas af, of leg je een compleet windpark aan?

Lees: Zonnepanelen kopen - wat moet je weten?

Maak de plannen met de gemeente en eventuele andere betrokken partijen zoals lokale organisaties of bedrijven. Vind geschikte locaties in de buurt waar je bijvoorbeeld de zonnepanelen kunt plaatsen. Het is belangrijk om voor concrete plannen te zorgen, volgens het kenniscentrum: zo wordt het duidelijker wat je precies nodig hebt om het voor elkaar te krijgen.

Subsidies
Via de gemeente zijn verschillende subsidies te krijgen voor burgerinitiatieven omtrent duurzame energie. Prins noemt de Stimulering Duurzame Energieproductie (SDE)-subsidie, voornamelijk bedoeld voor grotere projecten, waar het verschil tussen de kostprijs van duurzame energie en de marktwaarde van geleverde energie wordt vergoed. Daarnaast bestaat er de regeling Verlaagd Tarief, ook wel postcoderoosregeling genoemd. Bij deze regeling krijg je korting op je energiebelasting.

Voor- en nadelen van een energiecollectief
Het beginnen van een eigen energiecollectief is niet iets wat je per se doet voor je portemonnee, bevestigt Prins. Het kost tijd, energie en doorzettingsvermogen.

De verduurzaming van de omgeving en gemeenschap staan centraal. Naast dat je groene energie opwekt, kun je met je collectief ook in de lokale economie investeren door lokale ondernemers in te schakelen.

Ook is het volgens Prins goed voor de binding met de buurt om een gezamenlijk project te hebben. Daarnaast kun je met het collectief kiezen aan welk energiebedrijf je de opgewekte energie verkoopt, je hebt de regie dus in eigen hand.

Waar kan ik advies krijgen?
Er zijn verschillende organisaties die burgerinitiatieven helpen met het opzetten van projecten. Een voorbeeld is Energie Samen, een brancheorganisatie voor duurzame energie-initiatieven. Ook kun je terecht bij HIER opgewekt, bij je gemeente of de provincie.