Hoogleraar: 'Hogere pensioenleeftijd is funest voor lageropgeleiden'

De helft van de gepensioneerden heeft een uitkering of soms helemaal geen inkomen in het jaar voordat ze met pensioen gaan, bleek deze week uit onderzoek van CBS. Vooral vrouwen en lageropgeleiden trekken aan het kortste eind.

"Het is een tweedeling in de Nederlandse maatschappij: opleidingsniveau hangt samen met gezondheid en dus met het risico op arbeidsongeschiktheid", zegt hoogleraar arbeidsmarkt Ton Wilthagen van de Universiteit Tilburg.

Hij is niet verrast door de CBS-cijfers, maar wel bezorgd. "Veel mensen met een lage opleiding halen de pensioenleeftijd niet eens in goede gezondheid en vallen dan terug op een uitkering." Hij is er duidelijk over: hoe verder de pensioenleeftijd stijgt, hoe langer zij in een uitkering zitten.

Het CBS-onderzoek laat zien dat lageropgeleide mannen vaker dan hun hogeropgeleide evenknie in het jaar voor hun pensionering moeten rondkomen van een uitkering. Van alle 65-jarigen die het CBS onderzocht, had bijna 1 op de 3 een uitkering in het jaar voor de pensionering. 1 op de 5 had helemaal geen inkomen.

Met de VUT is van de baan
"Vroeger konden oudere werknemers met een zwakke gezondheid dankzij het vroegpensioen riant uit het werkende leven stappen. Nu die regeling is afgeschaft, komen zij vaker in een uitkering wegens arbeidsongeschiktheid", zegt Marike Knoef, hoogleraar micro-economie aan de Universiteit Leiden.

Knoef is daarom voorstander van een vervroegde pensioenregeling voor groepen die het hard nodig hebben, bijvoorbeeld mensen die jarenlang fysiek zwaar werk doen. Knoef: "Maar het is ingewikkeld, want hoe bepaal je wat een 'zwaar' beroep is?"

Nu krijgt een werkgever nog een boete als het mensen eerder met pensioen laat gaan. In het regeerakkoord is opgenomen dat die boete op vroegpensioen eraf gaat voor lage inkomens. Dat zou de financiële zorgen voor kleinverdieners die eerder willen stoppen met werken flink verlichten.

Deeltijdpensioen door een deeltijdbaan
Opvallend in het CBS-onderzoek was dat van de lageropgeleide vrouwen ruim 43 procent in het jaar voor ze 65 werden geen baan of uitkering hadden. Dat is niet per se een probleem. "Het kan een keuze zijn, omdat ze samen met een partner van het pensioen wil genieten en die wel voldoende inkomen heeft", zegt Knoef.

Voor Wilthagen is het vooral een teken dat de emancipatie in Nederland sterk achterblijft. "We zijn een land met een zeer laag aantal economisch zelfstandige vrouwen. Door culturele tradities bouwen vrouwen door hun deeltijdbaan ook een deeltijdpensioen op. Vooral gescheiden partners zitten hierdoor in een zwakkere economische positie."

Hoe graag mensen soms ook willen, het is lastig aan de bak komen als je eind vijftig bent, volgens de hoogleraren. Dat een werkgever een zieke werknemer nog twee jaar moet doorbetalen als deze ziek wordt, maakt hen risico-avers.

Van Hudson's Bay naar de operatiekamer
Een lichtpunt: mensen, en met name vrouwen, zijn steeds hoger opgeleid. Ook is er genoeg werk, maar voor sectoren met grote arbeidstekorten (zorg en onderwijs) zijn kwalificaties nodig. Dat is extra lastig voor ouderen.

Wilthagen: "Het is bewust beleid om mensen vanuit een uitkering zo snel mogelijk weer de arbeidsmarkt op te krijgen. Er wordt niet echt in scholing geïnvesteerd. Terwijl alleen dat het gat tussen lager- en hogeropgeleiden kan dichten. Maar je kan nu eenmaal niet 1-2-3 van de Hudson's Bay naar de operatiekamer."