James Dean na 65 jaar weer op het witte doek: kan dat zomaar?

De in 1955 overleden Rebel Without a Cause-acteur James Dean verschijnt met gebruik van een nieuwe technologie ineens weer in een film. En hij is niet de enige: acteur Peter Cushing ging hem al voor en zelfs onze eigen André Hazes stond vorig jaar als hologram op het podium. Maar kan dat zomaar?

Meer dan zestig jaar na zijn dood is hij weer de held van de film. The Hollywood Reporter berichtte begin november dat James Dean met gebruik van de technologie CGI (Computer-Generated Imagery) weer tot leven wordt gebracht. In Finding Jack, een film over duizenden honden van het leger die na de Vietnamoorlog zijn achtergelaten, speelt hij een van de hoofdrollen.

Het is niet voor het eerst dat overleden beroemdheden met gebruik van nieuwe technologieën weer tot leven worden gewekt. Zo verscheen de overleden acteur Cushing met gebruik van CGI in de Star Wars-film Rogue One. En een hologram van Michael Jackson trad op tijdens Billboard Music Awards in 2014.

Deze technologieën krijgen steeds meer voet aan de grond in Nederland. Vijf jaar geleden trad de overleden Hazes als hologram op samen met zijn zoon. "Het is echt alsof ik met mijn vader op het podium sta. Hij gaat nog meer lijken. Het wordt bijna eng", zei Hazes Junior tegen NU.nl.

De techniek is er, maar het budget mist
Een overleden Nederlandse acteur zagen we tot nu toe nog niet in een film. Al kan het best, vertelt Ron Adriaanse. Adriaanse is hoofd CGI bij het creatieve productiehuis Lukkien. Het Nederlandse bedrijf maakt onder meer de pratende katten van Minoes, waar zij ook CGI voor gebruikten.

"Praktisch gezien zou het in Nederland kunnen. De techniek is er, maar het grootste probleem is budget", vertelt Adriaanse. "Om een persoon in CGI te maken heb je heel veel referentiemateriaal nodig. Het liefst maak je een 3D-scan, maar bij overleden personen kan dat niet meer. In dat geval zou een 3D-artiest de acteur helemaal moeten nabouwen."

Het maken van dit 3D-model is eigenlijk nog het makkelijke deel. "Dat is 90 procent van het eindresultaat, maar kost 10 procent van de tijd", aldus Adriaanse. "De laatste loodjes kosten het grootste deel van het werk. Een 3D-model maken is makkelijk, maar dan heb je een leeg omhulsel van een persoon. Leven in de ogen krijgen, dat is het allermoeilijkste, en ook meteen de grootste kostenpost."

Adriaanse verwacht daarom niet dat we op korte termijn in Nederland ook weer overleden acteurs op het witte doek gaan zien, maar "als het budget er is, dan houden wij ons aanbevolen".

'Als je naakt wordt afgebeeld, dan kan je dat tegenhouden'
We hebben dus de techniek - hoewel we het nog niet kunnen betalen - maar hoe zit het wettelijke gezien? Mag je zomaar iemands gezicht gebruiken in een film?

In Nederland geldt het portretrecht. Als je op een foto, tekening of illustratie staat en dat niet wil, kan je je hier soms op beroepen. Dat ligt eraan of je een 'redelijk belang' hebt om dit gebruik van je gezicht te verbieden.

"Vroeger betekende 'redelijk belang' een 'zedelijk belang'. Dus als je naakt ergens stond afgebeeld, dan kon je dat tegenhouden", legt advocaat Diederik Donk van advocatenkantoor The Legal Group uit. Donk is gespecialiseerd in intellectueel eigendomsrecht, waar het portretrecht onder valt. "Op een gegeven moment heeft de rechter bepaald dat een commercieel belang ook werd gezien als een redelijk belang." Oftewel: als je hoofd ineens in een tv-reclame wordt gebruikt zonder dat je daarvoor betaald bent, kan je daarmee naar de rechter stappen."
Johan Cruijff als boekomslag
Als je overlijdt, dan wordt dit portretrecht overgedragen aan je nabestaanden. Zij kunnen dan namens jou beroep doen op het portretrecht. Dat deed ook de naaste familie van Johan Cruijff vorig jaar.

Een foto van Cruijff werd gebruikt op de voorkant van het boek Cruijff! De magere jaren 1973-1981. De nabestaanden van de voetballer wilden het gebruik van Cruijffs portret op het boek verbieden en stapten daarom naar de rechter.

De rechter erkende dat het gebruik van Cruijffs portret een 'kooplustopwekkend' vermogen had, maar vond dit commerciële belang niet sterk genoeg om de publicatie te verbieden. En omdat de uitgever de familie vergoeding had aangeboden, konden zij zich verder niet verzetten tegen het gebruik van het portret.

Zou een overleden Nederlandse acteur dan gewoon gebruikt kunnen worden in een film? "Dat kan, mits de nabestaanden een vergoeding krijgen", vertelt jurist Donk. "In het geval van een film wordt het voor de nabestaanden erg lastig om het gebruik van zijn portret tegen te houden. Daar is het commerciële belang niet sterk genoeg voor aanwezig. Maar als zijn hoofd ook gebruikt wordt als promotiemateriaal, dus commercieel, dan zou de rechter dat waarschijnlijk wel verbieden."

Daarnaast mag de reputatie van de overleden acteur in de film niet geschaad worden. Donk: "Als hij bijvoorbeeld in een pornofilm zou zitten, dan kan je als nabestaande wel de publicatie tegenhouden."