Collectant aan de deur? Zo check je of die betrouwbaar is

Zowel aan huis als op straat kunnen mensen je benaderen met een collectebus, kaartverkoop, of de vraag om donateur te worden ten behoeve van een goed doel. Maar niet elke organisatie mag op elk willekeurig moment werven, en er zijn nog meer regels waaraan goede doelen zich moeten houden. Lees welke dat zijn en hoe je kunt controleren of de collectant of fondsenwevrer voor je neus te vertrouwen is.

Het CBF is de Toezichthouder Goede Doelen. Deze organisatie zorgt met regels, roosters, een register en een keurmerk dat collectes en wervingsacties niet allemaal door elkaar lopen en dat gulle Nederlanders met een gerust hart kunnen geven.

Wat is het Register goede doelen?
In het Register goede doelen kun je alle Nederlandse Erkende Goede Doelen vinden, inclusief informatie over hun status. Je kunt zien wanneer ze Erkend zijn en of er een Erkenning is aangevraagd of ingetrokken.

Wat is een Erkend Goed Doel?
De Erkenning is het keurmerk voor goede doelen. Het CBF is de Toezichthouder Goede Doelen en geeft dit keurmerk uit. Alleen goede doelen die voldoen aan strenge kwaliteitseisen kunnen de Erkenning krijgen.

De toezichthouder onderzoekt onder andere of de missie van de organisatie is vertaald in activiteiten die daarbij passen. Ook bekijkt hij hoe de organisatie deze activiteiten financiert en welke maatregelen de organisatie neemt om belangenverstrengeling te voorkomen. Hoe groter de organisatie, des te strenger de criteria.

'Zo kun je ervan uitgaan dat Erkende Goede Doelen daadwerkelijk bijdragen aan een betere wereld, zorgvuldig omgaan met elke euro, verantwoording afleggen en zich onafhankelijk laten controleren,' zo valt te lezen op de CBF-website.

Hoe herken je een Erkend Goed Doel?
Een Erkend Goed Doel is te herkennen aan het 'Erkend Goed Doel'-logo. Ook kun je checken of een goed doel Erkend is in het Register goede doelen.

Wat betekent het als een goed doel niet erkend is?
Als een goed doel niet erkend is, zijn er drie mogelijkheden:

Het goede doel heeft geen Erkenning aangevraagd. Het CBF heeft de organisatie dan niet gecontroleerd.
Het goede doel heeft wel een Erkenning aangevraagd, maar deze is geweigerd of ingetrokken. Je ziet dan in het Register goede doelen staan: 'Getoetst en niet erkend' of 'Erkenning ingetrokken'.
De Erkenning-aanvraag is nog in behandeling. In het Register staat dan bij de organisatie: 'Erkenning aangevraagd'.
Wat is het collecterooster?
In het collecterooster is vastgelegd welke organisaties in welke weken mogen collecteren. Je kunt er dus in zien in welke weken welke goede doelen mogen langskomen om te collecteren.

Het rooster komt in twee varianten: het landelijk collecterooster en het gemeentelijk collecterooster.

Naast het collecterooster is er trouwens ook een wervingsrooster - daarover straks meer.

Wat is het verschil tussen het Landelijk en het Gemeentelijk collecterooster?
In het landelijk collecterooster staan de collectes van grotere goede doelen voor heel Nederland en voor het hele jaar. Landelijk collecterende goede doelen krijgen een vergunning van de gemeente als ze in het rooster staan.

Kleinere organisaties of goede doelen die niet landelijk collecteren, kunnen ook een vergunning krijgen. Zij mogen geld ophalen in één van de 'vrije periodes' die in het landelijk collecterooster staan.

Het landelijke collecterooster wordt opgesteld door de organisaties die deelnemen in de stichting Collecteplan.

'In het rooster plannen we maximaal zeven collectes van grote organisaties achter elkaar,' zegt Map van der Wilden van het CBF. 'We zorgen ook dat we bijvoorbeeld niet alle gezondheidsfondsen na elkaar doen. Die zitten elkaar in de weg natuurlijk. De ene week de Hartstichting en de week de Dierenbescherming is wat anders dan dat je hebt: Hartstichting, Longfonds, Nierstichting. Dat voelt voor mensen allemaal hetzelfde.'

In het Gemeentelijk collecterooster kun je per gemeente zoeken welke collectes in een bepaalde week staan gepland. De acties van landelijk collecterende goede doelen staan erin, maar ook lokale collectes en andere wervingsactiviteiten waarvoor de gemeente een vergunning heeft verleend. Het vergunningstelsel is voor de gemeente een middel om de collectes zo veel mogelijk te spreiden in een jaar.

Wat betekent een 'vrije periode' in het collecterooster?
'In de vrije periodes kan elke andere organisatie collecteren,' licht Van der Wilden toe. 'Daarbij hangt het ervan af of de gemeente een vergunningplicht heeft of niet. Als zo'n plicht er is dan moet een organisatie dus de collectevergunning aanvragen bij de gemeente, en dat kan alleen maar voor een vrije week.'

Moeten organisaties die in een vrije periode collecteren ook 'Erkend' zijn?

Nee. Van der Wilden: 'Dat gaat sowieso helemaal buiten ons om. De afdeling vergunningen van de gemeente gaat daarover. Het hangt van de Algemene Plaatselijke Verordening (APV) van de gemeente af welke aanvullende voorwaarden er gelden.'

Heeft mijn gemeente een vergunningplicht?'Dit kan per gemeente verschillen,' aldus Van der Wilden. 'Er zijn ook gemeentes die de collectevergunning hebben afgeschaft. Die hebben dan alleen maar een meldingplicht - of helemaal niks, dat kan ook nog.'

Ze adviseert: 'De bottom line is dat je moet kijken op de website van je eigen gemeente. Zoek met de term ''collecte'' of er een vergunning verplicht is of niet.'

Wat is het Wervingsrooster?
In het wervingsrooster staat wanneer je een donateurswerver voor de deur kunt verwachten. Alleen goede doelen met een CBF-erkenning staan in dit rooster. 'Zo weet je dus zeker dat je donatie goed terechtkomt,' aldus het CBF op zijn website.

Van der Wilden vertelt: 'Het wervingsrooster wordt pas een week van tevoren ingedeeld, en het gaat op postcodeniveau: het is heel specifiek.'

Bekijk het wervingsrooster.

Hoe zit het met de verkoop van bijvoorbeeld kaarten, kalenders en stroopwafels?
'De verkoop van kaarten kalenders, stroopwafels en dergelijke ''voor het goede doel'' valt ook onder de collectevergunning,' benadrukt Van der Wilden. 'Op het gebied van zulke verkoop zijn veel misstanden. Dit zijn verkooporganisaties en geen goede doelen. Die vragen vaak geen vergunning aan. Ze zeggen dan dat ze aan het venten zijn, of ze beroepen zich op de vrijheid van meningsuiting vanwege een pakkend citaat op een ansichtkaart. Maar dat is onzin.

Het geld gaat niet of slechts ten dele naar goede doelen maar naar de verkopende organisaties, en dat zijn gewoon marketingbureaus.'

Het advies van Van der Wilden en het CBF is dan ook om geen goederen aan de deur te kopen, tenzij je zeker weet dat het voor de plaatselijke voetbal- of speeltuinvereniging is.

Tips voor het checken van een collectant, fondsenwerver of verkoper
Heb je een 'echte' collectant voor je neus? Is het goede doel in kwestie 'Erkend'? Mag die organisatie op dat moment collecteren? Samen met Van der Wilden en de site van het CBF zetten we een paar adviezen op een rij om dit te controleren.

Check online of in jouw gemeente een vergunningplicht geldt. Dit is handig om alvast te weten vóórdat er een collectant aan de deur komt.
Goede doelen die in een bepaalde gemeente gaan collecteren, maken hier doorgaans publiciteit voor. Zo kun je dus ook al weten dat er een collecte aankomt.
Word je toch aan de deur of op straat verrast door een collectant of donateurswerver, check dan het collecte- of wervingsrooster op de site van het CBF.
Staat er niks vermeld in de CBF-roosters? Controleer dan bij de gemeente of er een vergunning is afgegeven.
Een collectant van een Erkend goed doel heeft een degelijke collectebus met het erkenningslogo erop. Ook moet deze een verzegeling hebben; deze bestaat meestal uit een tiewrap.
Is de bus niet verzegeld? Geef dan niet!
Verzoek de persoon die om geld vraagt om legitimatie van het goede doel te tonen als je twijfelt over diens betrouwbaarheid. Erkende goede doelen sturen geen vrijwilligers op pad zonder legitimatie.
In de meeste gemeenten is een vergunning nodig voor een collecte, (kaart)verkoop en donateurswerving. Vraag bij twijfel om een kopie van de vergunning. Collectanten moeten die altijd bij zich hebben.
Op folders en andere materialen van fondswervers moet de naam en het vaste telefoonnummer staan van het goede doel.
Geef geen geld als je alleen een mobiel nummer ziet staan op de folders en andere informatiematerialen van de fondswerver. Deze moeten behalve de naam van het goede doel namelijk ook een vast telefoonnummer vermelden.
Twijfel je toch nog? Geef dan niet! Van der Wilden: 'Zeg dan gewoon ''Nee sorry, het komt niet uit'' of 'Ik weet het niet''.'
Als je een organisatie tegenkomt zonder Erkenning, dan moet je zelf huiswerk verrichten om zeker te weten dat jouw bijdrage goed wordt besteed. Check daarbij of het goede doel duidelijk beschrijft waaraan het geld wordt uitgegeven, en of er sprake is van verantwoording achteraf door bijvoorbeeld een jaarverslag en jaarrekening.
Als je aan de deur niet geeft omdat je te veel twijfelt, of omdat het gewoon niet uitkomt, dan kun je altijd achteraf nog geld geven via de website van het goede doel, tipt Van der Wilden. 'Het enige verschil is: bij een collectebus is het een eenmalige anonieme gift. Via de site kun je ook eenmalig doneren maar dat is niet anoniem.'
Koop geen kaarten, kalenders, stroopwafels of andere spullen 'voor het goede doel' aan de deur.