Hoe gaat de verplichte AOV voor zzp'ers eruitzien?

Zzp'ers (zelfstandigen zonder personeel) moeten zich in de toekomst verplicht verzekeren tegen arbeidsongeschiktheid. Na jaren politiek gesteggel is dat in het nieuwe pensioenakkoord deze zomer afgesproken. En dat lijkt nodig, want op dit moment is maar liefst 80% van de meer dan een miljoen zzp'ers namelijk niet verzekerd als ze door ziekte of een ongeluk niet meer kunnen werken. Met alle nare gevolgen van dien.

Veel zzp'ers verzekeren zich niet vanwege de hoge premie, of stellen het uit. Met de verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering (AOV) hoopt de overheid de groep mensen die risico loopt, te verkleinen. Maar de vraag is hoe die verzekering eruit gaat zien. Wordt de premie lager? Bij wat voor instantie gaat de verzekering lopen?

Op dit moment buigen verschillende partijen zich hierover. In het voorjaar van 2020 komen ze met een advies aan minister Koolmees van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Radar spreekt alvast met verschillende betrokkenen en zzp'ers over de toekomstige regeling en waarom deze verplichting nodig is.

'Je word ziek en dan heb je niks meer'
Zzp'er Heidi de Ruiter-Dekens (41) heeft zich vijf jaar geleden laten omscholen tot hondentrimster en begon een eigen salon naast huis. Heidi: 'Ik had geen arbeidsongeschiktheidsverzekering afgesloten, omdat ik dat in het begin veel te duur vond. Ik wilde eerst kijken of de salon gewoon ging lopen. Maar dan word je ziek en dan krijg je niks meer.'

In 2016 krijgt Heidi borstkanker. Die is inmiddels uitgezaaid. Lange tijd kan ze nog gewoon haar werk doen, maar sinds een paar weken gaat dit echt niet meer. Heidi vindt dat vreselijk. 'Honden trimmen is een vak dat mij aan het hart gaat, ik heb er lol en plezier in. Het is mijn alles.'

Naast het feit dat Heidi haar werk mist, heeft dit ook financiële gevolgen. Ze heeft geen maandelijks inkomen meer. Heidi's echtgenoot werkt fulltime, maar dit is niet voldoende om het financiële gat te dichten. En omdat ze geen arbeidsongeschiktheidsverzekering heeft, kan Heidi nergens terecht. Heidi: 'Ik krijg niks van de overheid of instanties, ik had die verzekering af moeten afsluiten als zzp'er.'

Verplichting in het pensioenakkoord, maar invulling nog onduidelijk
Nederland telt zo'n 1,2 miljoen zzp'ers. Maar liefst 80% van hen heeft geen arbeidsongeschiktheidsverzekering. Veel politieke partijen is dat een doorn in het oog.

Met name de oppositie pleitte al lang voor een verplichte AOV, maar de VVD zag niks in een verplichting. Ook D66 had in eerste instantie twijfels. De partij wilde de keuzevrijheid voor zzp'ers behouden. Maar bij de onderhandelingen over het pensioenakkoord is uiteindelijk toch de verplichting voor zzp'ers om een AOV af te sluiten, opgenomen. De invulling daarvan is nog niet duidelijk.

Vul de poll in
Hoe moet de verplichte AOV er volgens jou uitzien? Laat het weten via onze poll:

Poll: geef aan hoe de verplichte AOV er volgen jou het beste uit kan zien

UWV-achtige constructie
Waarschijnlijk komt er een verzekering die vanuit de overheid geregeld gaat worden, in een UWV-achtige constructie. Advocaat Karen Machielse, gespecialiseerd in het behandelen van claims tegen arbeidsongeschiktheidsverzekeraars, juicht dit toe. Volgens haar ligt de regie van de huidige AOV veel te veel in handen van verzekeraars. 'De verzekeraar bepaalt wat er gebeurt, maar die moet ook uiteindelijk de uitkering betalen. De verzekeraar heeft er alle belang bij om het beoordelingsproces naar zijn hand te zetten', aldus de advocaat.

Vijf jaar procederen
Zzp'er Margie Kompier ondervindt dit aan den lijve. In 2002 gaat ze als zelfstandige aan de slag als organisatieadviseur bij bedrijven. Maar dan loopt ze hersenletsel op bij een fietsongeluk. Margie: 'Het was verschrikkelijk. Ik had gewoon leuk werk. Ik had er plezier in en was er ook goed in. Ik had een gevuld leven. Van de een op de andere dag veranderde dat.'

Margie had wel een AOV. Anderhalf jaar krijgt ze een uitkering, maar dan wordt deze na een onderzoek ineens stopgezet. 'Zij zeiden dat ik 100 procent arbeidsgeschikt was. Het is gewoon heel verwarrend. Er waren allerlei dingen die ik na het ongeluk niet meer kon. En wordt tegen je gezegd: dat kan niet het gevolg zijn van het ongeval', aldus een verontwaardigde Margie.

Ze komt terecht in een jarenlange strijd en moet zelfs een advocaat inschakelen. 'Ze behandelen je als iemand die er een slaatje uit wil slaan, dat is heel erg. Heel kwetsend', aldus Margie. Na vijf jaar procederen komt Margie met haar verzekeraar tot een schikking. Ze is opgelucht dat die periode voorbij is.

'Eigenlijk geen probleem'
Het verhaal van Margie is volgens advocaat Machielsen geen uitzondering: 'Als ze bij ons komen en met hun zaak, dan is vaak de uitkering al stopgezet of helemaal geweigerd. En een dossier waaruit blijkt dat er allemaal niets met de klant aan de hand is. Terwijl als je het verhaal van de klant hoort, blijkt er sprake van ernstige medische problemen. Maar de verzekeraar wil dat gewoon niet zien', aldus Machielsen

Volgens directeur Richard Weurding van het Verbond van Verzekeraars zijn verhalen zoals dat Margie incidenten en is het geen structureel probleem. Weurding: 'Het zal ongetwijfeld in de praktijk ook voorkomen, dat kunnen we natuurlijk niet ontkennen. Maar er is al vaak onderzoek gedaan door de AFM en iedere keer blijkt dat dit eigenlijk geen probleem is'.

Dit soort discussies voorkomen
Een verplichte verzekering vanuit de overheid zou volgens advocaat Machielse dit soort discussies voorkomen. Machielse: 'Nu speelt dat de verzekeraars winst willen maken. Dat staat haaks op het uitkeren van een verzekering. Dat hele probleem is van de baan als je een onafhankelijke instantie de uitvoering laat doen'.

Het Verbond van Verzekeraars vindt een verplichte verzekering prima, maar wil wel dat zzp'ers wel de keuze kunnen maken om toch een AOV bij een verzekeraar af te sluiten. Weurding: 'Een basisverzekering is de politieke realiteit en dat is misschien ook wel nodig om de verzekeringsgraad omhoog te krijgen. Wat wij heel belangrijk vinden is dat de keuzevrijheid blijft om de verzekering die je nu hebt, te kunnen houden. En als je eenmaal in de basisverzekering zit en je wilt alsnog een extra verzekering kiezen, dan moet dat ook kunnen'.

Heidi vindt een verplichte AOV ook goed plan, moet deze moet dan wel betaalbaar worden: 'Als de premie naar beneden gaat, neemt jong en oud een AOV.'

Publieke basisvoorziening
De zzp-organisaties zijn niet blij met de verplichte AOV voor zelfstandig ondernemers. Zij zien meer in een publieke basisvoorziening arbeidsongeschiktheid voor alle werkenden. ZZP Nederland is het niet eens met het feit dat de sociale partners een akkoord hebben gesloten over zelfstandigen zonder de zelfstandigen zelf iets te vragen. Uit een kleine enquête onder de achterban van ZZP Nederland blijkt dat meer dan 82% tegen een verplicht gestelde AOV is. Daarnaast wil 89% van de achterban wel een basisvoorziening voor alle werkenden, zodat zzp'ers zich vrijwillig kunnen bijverzekeren als zij dat wensen.

Aanspreken op verantwoordelijkheid
In de studio praten we door met voorzitter van Zelfstandigen Bouw, Charles Verhoef. Hij vindt dat zzp'ers een ruime keuze moeten hebben in hoe zij zich verzekeren. Mogelijk zijn verschillende regelingen te combineren. Veel zzp'ers hebben zich nu aangesloten bij een broodfonds. Dat is een collectief van zzp'ers die voor elkaar betalen in geval van ziekte.

Radar besteedde in een eerdere uitzending ook aan aandacht aan broodfondsconstructies:

Bekijk het item: Alternatief voor de dure AOV voor zzp'ers?

Dit zou je volgens Verhoef moeten kunnen combineren met een verzekering vanuit de overheid. Hij wil in ieder geval dat de verzekeraar wordt aangesproken op hun verantwoordelijkheid. Verhoef: 'Ze willen nu alleen mensen accepteren met geen tot een laag risico. Daar moet de overheid ze op aanspreken'.

Wat was de WAZ?
Een eerdere overheidsregeling voor zelfstandigen was de Wet arbeidsongeschiktheidsverzekering zelfstandigen (WAZ). De WAZ verzekerde van 1998 tot 2004 alle zelfstandigen in Nederland tegen arbeidsongeschiktheid.

In 2003 bleek uit onderzoek dat de meeste zelfstandigen van de door de overheid geregelde verzekering af wilden. Ze vonden de premie te hoog en de uitkering die daar tegenover staat te laag. Sommige zelfstandigen betaalden meer dan tienduizend euro aan WAZ-premie per jaar, aldus het NRC in 2003.