Wijk in de kou door falend warmtepompsysteem

Nederland is volop bezig met de energietransitie. De Rijksoverheid wil in 2050 geen CO2-uitstoot meer en dus moeten we van het aardgas af. Daarom lopen er overal in het land experimenten betreft duurzame energieopwekking, zoals de zeewaterwarmtecentrale in Duindorp. Maar daar gaat van alles mis. Koude huizen en hoge kosten. Bewoners zijn de dupe geworden.

De zeewaterwarmtecentrale in Duindorp is zo’n experiment. 750 woningen zijn aangesloten op deze centrale, die eigendom is van woningcorporatie Vestia. Bewoners zijn de dupe geworden van een slecht werkende zeewaterwarmtecentrale, die een paar grote storingen heeft gehad. Vele huishoudens kwamen in de kou te zitten en konden alleen met koud water douchen. Dit duurde dagen, soms zelfs weken. 'De centrale staat er al acht jaar, maar dat ding heeft nog geen jaar goed gedraaid', vertelt Andrew Koppert, vertegenwoordiger van de bewonerskerngroep. 'Storingen en schade aan onze warmtepompen zorgen voor hoge reparatiekosten.'

Proefkonijn
De bewoners waarvan hun huis aangesloten is op de zeewaterwarmtecentrale doen zonder zeggenschap mee aan een energietransitie-experiment. Vestia en de gemeente Den Haag hebben dat voor hen besloten. Als je in deze wijk een huis huurt of koopt, zit je automatisch vast aan de centrale als duurzame energieopwekking. Hoogleraar Energietechnologie David Smeulders aan de TU Eindhoven is voor het motiveren van de burgers voor een energietransitie en vindt de gang van zaken in Duindorp niet kunnen. 'In dit geval zijn de bewoners proefkonijn.'

Trots
Andrew wilde graag met zijn gezin in een nieuwbouwwoning in Duindorp komen wonen. Naast de mooie ligging, hielp de zeewaterwarmtecentrale ook mee bij zijn keuze. 'Dit is ooit begonnen als een pilot iets waar wij als bewoners ook best trots op waren. Het is interessant om te horen dat je van het gas af gaat, dat je duurzaam bezig bent.' Andrew stapte positief in het experiment met de centrale, maar al snel bleek dat de centrale voor problemen zorgde. 'Op het moment dat je niet meer weet wat je moet doen om te zorgen dat het opgelost wordt en zowel Vestia als de gemeente bieden ons niks, dan wordt het frustrerend.'

Zeewater
De zeewaterwarmtecentrale in Duindorp onttrekt energie uit de warmtewisseling tussen warm en koud zeewater. De energie wordt naar een warmtepomp in de huizen gepompt. 'Het is een soort tweetrapsraket. Het zeewater van 4 graden gaat eerst door een grote warmtepomp die hem opkrikt tot een temperatuur van 11 graden. Daarna gaat hij het tweede circuit in, dat is het circuit naar de woningen. Die hebben allemaal een aparte individuele warmtepomp. En daar wordt de temperatuur van 11 graden dan weer opgekrikt naar wat je in de woning nodig hebt. Zo tussen de 50 en 60 graden.'

Koude huizen
Het probleem met de centrale is dat deze zeewater gebruikt. Dat is zout water en is corrosief. Volgens Smeulders is het zout in het water agressief tegen leidingen. 'In de zeewatercentrale zitten allerlei filters om slakken en algen en vervuiling van het zeewater tegen te houden. Maar die zijn niet goed onderhouden en dan krijg je dat de pomp vastloopt.' Daarnaast valt de centrale wel eens uit en zijn er een paar grote storingen geweest. Dat betekent voor de bewoners koude huizen en koud water.

Dieselgeneratoren
Als er een storing in de centrale plaatsvindt en de 750 aangesloten woningen krijgen geen warmte meer, dat laat Vestia dieselgeneratoren draaien. 'Niet echt een duurzame oplossing', vindt Andrew. Smeulders denkt dat het een kortetermijnoplossing is. 'Typisch een noodmaatregel, die natuurlijk niet op de lange duur houdbaar is.'

Roest
Volgens Andrew hebben de bewoners ook warmtepompen in huis die niet goed werken. 'Er wordt vanuit de centrale continue vervuiling de in filters gepompt en deze lopen dan vast. Het systeem valt uit en je kan op zoek naar een monteur', legt Andrew uit. Deze vervuiling heet magnetietvorming. Volgens warmtepompinstallateur Ardo de Graaf komt deze vorm van roest door ijzerdeeltjes in het bronnet. 'Die roest komt uit de stalen leidingen. Als het leidingwater in contact komt met het staal van die buizen, krijg je dat er steeds meer van dat soort kleine zwarte ijzerdeeltjes afbreken.' De Graaf legt uit dat deze deeltjes met grote snelheid door de leidingen wordt gepompt. 'De deeltjes schuren aan de binnenkant de wand van dat leidingsysteem van het bronnet kapot.'

Slijtage warmtepompen
Het kapotschuren van de leidingen en de installaties waar het water doorheen gaat is een van de oorzaken van de slijtages aan de warmtepompen van de bewoners. De Graaf legt uit dat er in de warmtepompen permanente magneten zitten. 'Deze magneten trekken de ijzerdeeltjes aan en zo raken de filters van de warmtepompen verstopt. De warmtepompen verslijten snel door magnetietvorming.'

Hoge reparatiekosten
Warmtepompen die kapotgaan zorgen bij de bewoners voor hoge reparatiekosten. Ze hebben onkosten gehad van gemiddeld 3000 euro. Boilers moeten vervangen worden, filters die vol zijn geraakt, vaten roesten door, sensoren van slechte kwaliteit en lekkages. Dit alles zorgt bij de bewoners voor een paar honderd euro per jaar aan onderhoud. 'Dat zijn toch de weekendjes weg met je gezin die je op ziet gaan aan onderhoud voor een systeem waarvan je eigenlijk je afvraagt hoe lang dat nog goed gaat', aldus Andrew.

Levensduur
Roestvorming door ijzerdeeltjes in de leidingen kan ervoor zorgen dat de levensduur van de warmtepompen aanzienlijk wordt verkort. De verwachte levensduur van een warmtepomp is 20 jaar, dit werd ook zo naar de bewoners toe gecommuniceerd. Maar doordat er ijzerdeeltjes zitten in het water dat door de leidingen wordt gepompt, blijven de warmtepompen schade oplopen. 'We zijn nu bijna 10 jaar verder en er zijn al verhalen waar die warmtepompen vervangen moeten worden', laat Andrew weten. Volgens hem kost een nieuwe warmtepomp 10.000 euro. Een bedrag dat hij niet zomaar kan ophoesten.

Compensatie
Bij dit experiment is er sprake van hoge kosten voor bewoners, maar over compensatie wordt niet gesproken. Vestia laat weten dat bewoners worden gecompenseerd als de zeewaterwarmtecentrale een grote storing heeft. 'Wij volgen de Warmtewet om te beoordelen of er vergoed moet worden en zo ja welk bedrag', laat persvoorlichter Hanneke Klumpes weten. Maar voor de geleden schade aan de warmtepompen draaien de bewoners zelf op. Het gaat René Oudshoorn, raadslid Hart voor Den Haag, erom dat hier compensatie voor komt. 'Bewoners betalen vaak duizenden euro's door troep in de pompen, en geen onderhoudsbedrijf wil zijn handen er meer aan branden.'

Onderhoudspartij
Het is essentieel dat de warmtepompen onderhouden worden, maar daar zit het probleem. Voor de mensen met een koopwoning en een warmtepomp in eigen bezit is er geen onderhoudspartij te vinden. 'Er was een onderhoudspartij, Bonarius, die waren aangesteld door Vestia om de eerste vijf jaar ons in het onderhoud te voorzien. Dat was ook zeker nodig, ze stonden hier letterlijk dagelijks in de straat met hun busje om alle problemen op te lossen.' Maar na vijf jaar werd dat onderhoudscontract opgezegd. 'Wij nemen geen particulieren in beheer in deze wijk. Corporaties of groot beheerders zijn onze opdrachtgevers', is de reactie van Bonarius. Alleen de huurwoningen, in het beheer van Vestia, hebben nu een onderhoudspartij. Voor de mensen met een koopwoning wordt niks geregeld.

Warmte Koude Opslag
Vestia is wel bezig met een alternatief voor de zeewaterwarmtecentrale. Het plan is dat de centrale in 2020 weg moet. Volgens Vestia komt er dan een Warmte Koude Opslag (WKO). Zes warmwaterputten en zes koudwaterputten die in de grond worden geboord. De vergunningen daarvoor liggen nu bij de gemeente Den Haag. Leo Gommans, hoogleraar Architectural Engineering aan de TU Delft, ziet de WKO als een prima oplossing. 'De techniek heeft zich al bewezen.' Alleen is Gommans bang dat de magnetietvorming in de warmtepompen zal blijven met een WKO. 'Je gebruikt hetzelfde bronnet en in het water blijven ijzerdeeltjes zitten. Dus de problemen in de individuele warmtepompen van de bewoners los je hier niet mee op.'

Opdraaien voor de kosten
Bewoners worden opgezadeld met hoge kosten en kapotte warmtepompen waar geen onderhoudspartij voor te vinden is, en als de centrale uitvalt worden er niet-duurzame dieselgeneratoren ingezet. Op deze manier zijn de bewoners de dupe geworden van een project omtrent de energietransitie. 'Zij kiezen zelf niet voor een energie-experiment, maar moeten bij mislukking wel opdraaien voor de kosten', aldus Smeulders. 'Die verantwoordelijkheid ligt eigenlijk bij de exploitant, in dit geval Vestia. 'Je kan tegen bewoners niet zeggen "deze beslissing omtrent nieuwe energie hebben wij voor u gemaakt, u moet meedoen aan het experiment en uw kosten gaan zoveel omhoog". Als je mensen gaat opzadelen met projecten, dan moet je zorgen dat ze daar enthousiast voor worden. Maar je moet ook zorgen dat het een succes wordt.'

Enthousiasme
Er lopen in Nederland nu verschillende kleinschalige experimenten, zoals de zeewaterwarmtecentale. Volgens Smeulders hebben kleinschalige experimenten een grote kans op mislukken. 'Het belangrijkste is natuurlijk dat we van onze mislukkingen leren, en misschien nog wel belangrijker is dat we de mensen enthousiast krijgen en dat draagvlak ook niet verliezen. Het grootste risico van mislukte projecten is dat mensen hun enthousiasme gaan verliezen en zeggen dat ze er niet meer aan meedoen. Als dat gebeurt, dan zullen mensen in het vervolg zeggen: doe mij maar gewoon weer een gasketel. En eigenlijk hebben ze groot gelijk.'