Heb je een levenstestament nodig?

Wie regelt je zaken als je dat zelf niet meer kunt? Als het huis moet worden verkocht of er een medische beslissing moet worden genomen? Dat kun je vastleggen in een levenstestament.

Uit RADAR+

In een testament leg je vast wat er ná je overlijden moet gebeuren. Bijvoorbeeld wie er mag erven en wie jouw nalatenschap gaat regelen. In een levenstestament leg je vast wat er moet gebeuren als je tijdens je leven niet meer in staat bent om ­beslissingen te nemen. Als je dement bent, maar ook als je wegens ziekte tijdelijk 'wilsonbekwaam' bent, zoals dat volgens de wet heet.

Wat is een levenstestament?
Een levenstestament is een volmacht. Daarin bepaal je dat iemand anders alle beslissingen mag nemen op het moment dat jij zelf wilsonbekwaam bent. Feitelijk komt het erop neer dat die persoon alles mag doen namens jou, behalve stemmen. Meestal gaat een levenstestament niet alleen over geld en andere bezittingen, maar ook over ­medische zaken. In een levenstestament kun je iemand ook een geneeskundige volmacht geven. Dan zullen artsen met deze persoon bijvoorbeeld overleggen over bepaalde behandelingen, als je daar zelf niet meer toe in staat bent. Ook kun je een euthanasie­verklaring aan je levenstestament toevoegen.

Heeft iedereen een levenstestament nodig?
Stel dat je getrouwd bent en samen met je partner kinderen hebt. Het is voor jullie allebei het ­eerste huwelijk. Je woont in een huurhuis en je hebt een klein beetje spaargeld. Wat moet je dan met een levenstestament? 'Dan zijn er weinig aan­leidingen voor een levenstestament', zegt Lucienne van der Geld, ­directeur van Netwerk Notarissen en docent notarieel recht aan de ­Radboud Universiteit in Nijmegen. Maar ze voegt er meteen aan toe dat 'getrouwd zijn' geen reden is om geen levens­testament te maken. Als voorbeeld noemt ze een stel dat in algehele gemeenschap van goederen is getrouwd. Ze hebben samen een koophuis en/of bankrekeningen.

Als een van de twee dement wordt, kan de ander het huis niet verkopen. 'Daarvoor is de handtekening nodig van de demente echtgenoot. Die kan vanwege ­wilsonbekwaamheid geen handtekening meer zetten.' De andere echtgenoot moet dan bij de rechtbank bewind aanvragen. De rechter benoemt een bewindvoerder – dat kan de gezonde echtgenoot zijn – en de bewindvoerder moet jaarlijks bij de rechtbank verantwoording afleggen. Dat is gedoe. Met een levenstestament kun je dat voorkomen. Ook andere niet-alledaagse transacties zullen zonder levenstestament tot problemen leiden, zoals het veranderen van een hypotheek of verzekering.

Hoe zit dat bij alleenstaanden?
Die hebben misschien nog meer redenen om een levens­testament op te maken. Als je in een ziekenhuis terechtkomt en je kunt zelf niet meer goed duidelijk maken wie jouw ­vertegen­woordiger is, zal het ziekenhuis alleen ­communiceren met naaste ­familie. Als je met hen een goede relatie hebt, is dat prima. Maar als je weinig contact hebt met je familie en meer deelt met je vrienden, kan dat heel pijnlijk worden. In een levenstestament kun je zelf aanwijzen wie een geneeskundige volmacht krijgt. En ook je financiële zaken geef je dan waarschijnlijk liever uit handen aan een goede vriend dan aan een bewindvoerder die door de rechter wordt benoemd.

Wanneer gaat de volmacht in?
Je kunt in je levenstestament opnemen dat de volmacht ingaat als een arts heeft bepaald dat jij wilsonbekwaam bent. Je kunt ook opnemen dat de volmacht met het ondertekenen van het levenstestament al ingaat. Dan komt er geen arts aan te pas en dan ligt de beslissing bij degene die jij hebt aangewezen om jou te ­vertegenwoordigen. Die twee varianten komen het meeste voor. 'Zelf zou ik vastleggen dat het levenstestament ingaat als de notaris heeft geconstateerd dat het zo is', adviseert Van der Geld. 'De notaris checkt of dit jouw laatste levenstestament is en of de ­machtiging in orde is.' Een levenstestament wordt ingeschreven in het Centraal Levens­testamentregister.

Wat leg je allemaal vast?
Doorgaans staat in een levenstestament dat degene die namens jou mag handelen al je geldzaken mag behartigen en jou mag vertegen­woordigen in geneeskundige zaken. Maar je kunt ook vastleggen dat je poes alleen maar zalm mag eten. En dat jij, ook als je wils­onbekwaam bent, elke twee weken naar de kapper wilt. Je kunt verschillende personen aanwijzen. Je ­efficiënte zakelijke vriendin voor de geldzaken en je zorgzaamste vriend voor de ­geneeskundige zaken. Stellen die elkaar in een levens­testament een volmacht geven, benoemen vaak ook een ­volwassen kind. Het kind is gemachtigd als de ouder die eerst gemachtigd was ook wils­onbekwaam is geworden.

Bespreek je dit met de mensen die je aanwijst?
'Dat kan, maar het hoeft niet', zegt Van der Geld. 'Als je het niet bespreekt, voorkom je morele dilemma's. Misschien machtig je een vriendin, maar wil je later liever iemand anders ­aanwijzen omdat het contact minder goed geworden is.' Wel vindt zij dat je aan je ­omgeving moet ­vertellen dat er een levens­testament is. 'Maar je hoeft die tekst aan niemand te geven. Als jij nooit wils­onbekwaam wordt, komt dat hele levens­testament nooit op tafel.'

Moeten veertigers en vijftigers hun ouders aanmoedigen om een levens­testament te maken? 'Er komen weleens ouders die door een kind gepusht zijn, terwijl er in het gezin ook andere kinderen zijn. Die weten er misschien niets van. Ik voel me daar niet comfortabel bij omdat je als notaris zo niet goed kunt controleren of de ouders uit vrije wil zijn gekomen. En als er kinderen bij betrokken zijn, wil ik weten hoe het hele gezin er tegenover staat', zegt Van der Geld. Zij raadt volwassen kinderen aan om er gewoon met hun ouders over te praten. 'Is er iets geregeld? Willen jullie iets regelen? Een open gesprek is altijd het beste.'

Wat kost een levenstestament?
Dat verschilt per notaris. Reken op minstens 350 euro voor een eenvoudig ­­levenstestament. Vaak zal het meer zijn. Stellen die een eenvoudig en gelijkluidend levenstestament willen, zijn bij elkaar minstens 600 euro kwijt.