Nederlander krijgt ge-3D-print lichaamsdeel: hoe vaak gebeurt dat?

Je hoort het steeds vaker: een patiënt die geen prothese, maar een op maat gemaakt lichaamsdeel uit een 3D-printer krijgt. Is dit een operatie die we in de toekomst steeds vaker gaan zien?
Door: Amy van de Wiel
Paul Dumas, mede-eigenaar van het technologiebedrijf Mobius 3D Technologies, werkte samen met kankerinstituut Antoni van Leeuwenhoek (AVL) aan de ontwikkeling van een op maat geprinte kunstkaak. "Van het ziekenhuis ontvangen we scans waarvan we een 3D-ontwerp kunnen maken op de computer. De chirurg beoordeelt dat en vervolgens beginnen we met printen."

En dat printen duurt wel even: gemiddeld zo'n 24 tot 48 uur. "Het metaal is opgebouwd uit fijne laagjes poeder. Die laagjes worden met een laser met elkaar versmolten. Vervolgens ondergaat het nog een hittebehandeling om de spanning uit het metaal te halen en dan is het klaar om in het lichaam geplaatst te worden."

Sjoerd Bulstra, voorzitter van de Nederlandse Orthopaedische Vereniging (NOV) en hoogleraar orthopedie, gespecialiseerd in nieuwe technieken, zag 3D-printoperaties al zo'n tien jaar geleden voor het eerst in Nederland. Wel heeft de printtechnologie een enorme ontwikkeling doorgemaakt. "De technologie is veel preciezer en nauwkeuriger geworden. Vroeger moesten de printers het doen met röntgenfoto's. Nu kan je scans op elkaar projecteren, waardoor je een heel precieze pasvorm krijgt. Ook het printen van verschillende materialen, waaronder metaal, is nieuw."

Operatie kan gemiddeld vier uur korter
De patiënt die de operatie onderging, had een ernstige vorm van keelkanker. Door straling van chemotherapie brak het bot in zijn kaak af. Chirurg Baris Karakullukcu van het AVL plaatste een van titanium gemaakte onderkaak: een metaal dat ook gebruikt wordt voor heupprotheses en implantaten. Voor wie bijvoorbeeld een botbreuk heeft opgelopen, kan een op maat gemaakt lichaamsdeel dus uitkomst bieden.

Een operatie kan daardoor bijna de helft korter duren, vertelt hoogleraar oncologie Michiel van den Brekel. "Een operatie duurt gemiddeld zo'n tien uur. Met deze techniek kan je daar zo'n vier uur van aftrekken. Ook ben je in één keer klaar en hoef je als patiënt dus niet nogmaals geopereerd te worden."

Per jaar worden 100 tot 150 kaakoperaties uitgevoerd in Nederland, vertelt Van den Brekel. Om te kunnen concluderen of de vernieuwde techniek werkt, moeten er minimaal tien kaakoperaties worden uitgevoerd. "Die moeten we dan allemaal zo'n vier tot vijf jaar volgen om een conclusie te kunnen trekken."

Nederland is actief en vooruitstrevend
3D-printoperaties in de operatiekamer staan nog in de kinderschoen. Zo maakte in 2019 nog maar 3 procent van de bedrijven in de gezondheidszorg gebruik van een 3D-printer, blijkt uit cijfers van statistiekbureau CBS. Toch loopt Nederland voorop op het gebied van 3D-printtechnologie, denkt Bulstra. "Nederland is erg actief en vooruitstrevend op dit gebied. Ik weet ook zeker dat deze sector hard gaat groeien zodra de zorgsector helemaal gestabiliseerd is na corona."

Toch denkt hij niet dat het de norm wordt: de gewone prothese blijft waarschijnlijk meer in trek. Volgens Bulstra heeft dat drie redenen. "Operaties als deze zijn heel duur en worden nog niet altijd vergoed. Daarbij zijn er ook veel stappen nodig om een kunstdeel te produceren. Het zal waarschijnlijk geen product voor de massa worden."

Bulstra denkt dat het 3D-printen vooral populair gaat worden bij mensen met een aangeboren afwijking, zoals een onderontwikkelde heup, en bij mensen bij wie veel bot weggehaald moet worden, zoals ex-kankerpatiënten die chemotherapie hebben ondergaan.