Hamburger met blockchain: 'Je kunt geen informatie meer wegmoffelen'

Onlangs bracht de Amsterdamse start-up The New Fork een blockchain-hamburger op de markt. Bij deze hamburger kun je precies zien waar je vlees, sla en broodje vandaan komen. Blockchain en open chain moeten eraan gaan bijdragen dat je weet waar je eten vandaan komt, wat de voedingswaarde is en of het goed zit met de voedselveiligheid.

Neem een lading zalm: het idee is om alles over de vis in te voeren op een blockchain. Blockchain is een systeem waarop, naast het doen van betalingen zonder tussenpartij (zoals bij bitcoin), informatie ingevoerd kan worden die je daarna niet meer kunt aanpassen. Waar komt de vis vandaan? Welke prijs heeft de visser ervoor gekregen? Op welke temperatuur is de zalm vervoerd? Wat was de CO2-uitstoot? Iedereen kan de informatie inzien en controleren.

Bij de nieuwe blockchain-burger kun je zien dat het graan uit de Noordoostpolder komt en de koe geen antibiotica heeft gekregen. Iets anders wat je al kunt uitpluizen, is het sinaasappelsap van Albert Heijn en de nootmuskaat van Verstegen. Je kunt daar vooral zien hoe de handelsroute loopt.

Volgens Marieke de Ruyter de Wildt, oprichter van The New Fork, kan blockchain naast het volgen van het product ook helpen om voedselfraude tegengaan en veiligheid te verbeteren. Er is veel Europese regelgeving om goede en veilige producten te garanderen.

"Maar er is ook veel fraude", zegt De Ruyter de Wildt. "Olijfolie die geen olijfolie is. Brood met kartonvezels. Bij blockchain kom je daar niet mee weg; dan is het openbaar. En denk aan voedselschandalen: de verontreinigende sesam en de salmonella bij de chocoladefabriek van Ferrero. Als alles meteen goed wordt geregistreerd in de hele keten, kun je sneller het probleem achterhalen en hoef je niet alles weg te gooien, alleen de echt verontreinigde partij."

Het ultieme doel is dat alles over je eten openbaar is, vertelt ze. "Denk ook aan hoeveel bestrijdingsmiddelen er op een product zitten. Nu wordt door Europa bepaald wat toegestaan is, straks kun je dan zelf zien welk middel erop zit."

Blockchain is vooral handig voor experts
Maar moet een consument dat dan gaan checken en beoordelen? "Nou, dat kan, maar dat is niet alleen de bedoeling", zegt De Ruyter de Wildt. "Het is vooral heel handig dat experts, ngo's en journalisten sneller in de data kunnen kijken om het te controleren. Dan weet je in de supermarkt dat er meer mensen naar hebben kunnen kijken dan alleen het bedrijf zelf."

De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) checkt ook onze voeding. Op de vraag of de toezichthouder zich bezighoudt met blockchain, laat deze weten dat het "aan het bedrijfsleven zelf is om te bepalen welke technieken zij inzetten. Zij moeten in eerste instantie zorgen dat het voedsel op orde is."

'Niet magische oplossing voor alle problemen'
Margo Potma, expert op het gebied van duurzame en innovatieve voedselketens, is kritisch op blockchain. Ze onderzocht blockchain in de cacaosector. "Ik denk niet dat het altijd de oplossing is. Het gaat om directe, eerlijke handel, en daar is vooral goed overleg voor nodig."

Koen Lukas Hartog, projectleider bij de Dutch Blockchain Coalition, weet veel over bedrijven die blockchain inzetten. "Het grote voordeel is dat je informatie niet achteraf ongezien kan aanpassen, wat kan wegmoffelen of juist oppoetsen. Je weet dat er meegekeken wordt. Dat is de meerwaarde."

Volgens Hartog kunnen blockchains zinvol zijn bij transacties waarbij geen goede of vertrouwde tussenpartij is. "Ik kan me voorstellen dat er dat soort gevallen zijn in de voedselindustrie."

'Duur systeem is positief én triest'
Naast hamburgers verkopen voert The New Fork ook gesprekken met verschillende sectoren, zoals de soja-industrie, en zit daarvoor wekelijks bij Ahold Delhaize aan tafel. "Ik weet zeker dat blockchain de voedingsindustrie compleet gaat veranderen", zegt De Ruyter de Wildt.

"Best wel treurig dat er een complex en soms duur systeem nodig moet zijn om mensen bij elkaar aan tafel te krijgen", vindt Potma. "Maar aan de andere kant ook positief, wanneer het voor veranderingen zorgt."