Het wordt steeds drukker in de ruimte: deze regels gelden er in het heelal

Nu het ruimtetoerisme toeneemt en steeds meer bedrijven satellieten in een lage baan rond de aarde willen brengen, wordt het steeds drukker in de ruimte. Maar van wie is de ruimte eigenlijk en wat voor afspraken gelden daar?

Ruimtevaartbedrijven SpaceX, Blue Origin en Virgin Galactic storten zich vol op ruimtetoerisme. Daarnaast wil SpaceX de komende jaren tienduizenden satellieten in een baan rond de aarde brengen. Ook andere bedrijven hebben plannen voor zo'n satellietnetwerk waarmee internet kan worden aangeboden op aarde.

Al deze plannen zorgen ervoor dat het steeds drukker wordt in de ruimte. Maar wat voor regels gelden daar eigenlijk? Kan je zomaar een raket de lucht inschieten? En houden deze ruimtevaartbedrijven wel voldoende rekening met elkaar?

"De ruimte is eigenlijk van iedereen", legt Sarah Moens, ruimterechtdeskundige en opleidingshoofd aan de Vlaamse Thomas More Hogeschool, uit aan NU.nl. Maar dat betekent niet dat alles daar zomaar is toegestaan. Er gelden wel degelijk regels, die zijn gebaseerd op het ruimteverdrag uit 1967.

Je kunt jezelf niets toe-eigenen in de ruimte
"Belangrijk daarin is artikel 2, waarin staat dat je je niets kunt toe-eigenen in de ruimte. Deze regel is in de jaren zestig ontstaan, tijdens de Koude Oorlog. Er was toen een race om als eerste op de maan te zijn. Mensen waren bang dat degene die als eerste zou zijn, een vlaggetje zou planten en vervolgens de maan zou claimen", vertelt Moens.

Hemellichamen zijn extra interessant, want die bevatten waardevolle grondstoffen. Er zijn genoeg bedrijven die de stoffen zouden willen verkopen, maar ook die kan niemand zich toe-eigenen. Daarnaast staat in het verdrag dat de ruimte alleen voor vredevolle missies mag worden gebruikt.

Lukraak een raket de ruimte inschieten is juridisch gezien ook niet mogelijk. Een bedrijf dat dit wil doen, moet zich op naam van een land registreren, legt Moens uit. "Volgens het verdrag is een staat of land altijd aansprakelijk als er iets misgaat."

Zijn de huidige regels nog wel voldoende?
Maar volstaan deze regels nog wel nu het steeds drukker wordt in de ruimte? Om in ieder geval het satellietverkeer in de ruimte veiliger te maken moet een betere data-uitwisseling komen tussen eigenaren van de satellieten, vertelde satellietdeskundige Marco Langbroek eerder aan NU.nl.

Een systeem dat duidelijk in kaart brengt waar satellieten zich ten opzichte van elkaar en van ruimtepuin bevinden, zou ongelukken moeten voorkomen. "Nu gaat dat nog heel simplistisch", zei Langbroek. "De ene operator belt naar de andere en zegt: 'Mijn satelliet gaat richting jouw satelliet, wie van ons wijkt uit?'"

Verandering niet zomaar mogelijk
Volgens ruimterechtdeskundige Moens worden er momenteel veel academische en politieke discussies gevoerd over nieuwe regels voor in de ruimte. "Maar het huidige verdrag vervangen, kan niet zomaar. Wel kun je het herinterpreteren zodat het aangepast is aan nieuwe technische revoluties of nieuwe regels maken."

Dat is makkelijker gezegd dan gedaan, erkent Moens. "Alle staten moeten met de nieuwe regels instemmen. Dat is een proces van lange adem."