Zwarte doos kan vliegtuigongelukken soms verklaren: zo werkt dat

In China stortte afgelopen maandag een vliegtuig neer met aan boord meer dan honderd passagiers. Alle inzittenden kwamen om het leven, maar een gedeelte van de zwarte doos van het vliegtuig werd woensdag door reddingswerkers gevonden. Die doos, eigenlijk het logboek van het vliegtuig, kan onderzoekers helpen achter de oorzaak van het ongeluk te komen. Maar dat is niet altijd zeker, vertelt luchtvaartdeskundige Joris Melkert van de TU Delft.

Om te begrijpen hoe een zwarte doos kan worden gebruikt bij het achterhalen van de oorzaak van een crash, is het belangrijk te weten hoe het apparaat werkt en wat het doet.

Dat begint meteen een tikkeltje verwarrend, want de zwarte doos is oranje. Deze kleur komt weinig voor in de natuur, wat het apparaat makkelijker vindbaar maakt. Een zwarte doos kan tegen heftige omstandigheden, zoals harde explosies, water en hoge temperaturen. Een exemplaar kan wel tot twee jaar intact blijven op de bodem van de zee.

De doos zit standaard achter in een vliegtuig, meestal in de staart. Dat is de veiligste plek in het vliegtuig als het neerstort. Het apparaat is niet één geheel, maar bestaat uit twee aparte onderdelen met verschillende functies, legt Melkert uit: de zogenoemde flight data recorder en de cockpitrecorder.

Ook geluid van buitenaf wordt opgenomen
Die flight data recorder neemt technische zaken van het vliegtuig op met minimaal 88 informatiesensoren. De vliegsnelheid, temperatuur en de hoogte van een toestel voor een crash worden gemeten. Ook worden gegevens over de luchtdruk en het weer verzameld. De informatie die erop geschreven staat, wordt minstens 25 uur bewaard. "Zo kunnen onderzoekers ook zien wat er voor een laatste vlucht is gebeurd", zegt Melkert.

De cockpitrecorder neemt op met vier microfoons in de cockpit van een vliegtuig. Het apparaat registreert wat piloten tegen elkaar gezegd of geschreeuwd hebben. "Als er bijvoorbeeld veel paniek is geweest voor een ongeluk, dan kan je dat horen", aldus Melkert.

Ook geluid van buitenaf is waarneembaar. Door de cockpitrecorder werd bij vlucht MH17 bijvoorbeeld achterhaald waar de raket ontplofte die het vliegtuig neerhaalde. Dat vliegtuig werd in 2014 boven Oekraïne uit de lucht geschoten.

Doos is vaak een puzzelstukje in zoektocht naar oorzaak
De zwarte doos van een vliegtuig is niet altijd de sleutel tot het oplossen van vliegtuigcrashes. Een raadsel rond een Chinees vliegtuig dat in het begin van het vorige decennium neerstortte, kon er niet mee worden opgelost. Het duurde heel lang voor onderzoekers ontdekten hoe het toestel was neergestort. Onderzoekers moesten daarvoor op andere manieren onderzoek doen.

"In dat vliegtuig zat voordat het neerstortte al jaren een scheurtje in de achterkant. Die scheur is in de jaren gegroeid en brak uiteindelijk door tijdens de vlucht, waardoor het vliegtuig neerstortte." Op de cockpitrecorder was paniek te horen, maar aan de flight data recorder hadden onderzoekers weinig.

Of de zwarte doos de oplossing zal zijn in het onderzoek rond vlucht MU5735, zoals de vlucht van het Chinese toestel heette, is volgens Melkert dan ook niet meteen te zeggen. "Meestal is de zwarte doos van meerwaarde, maar het is altijd een puzzelstukje. Ook andere gegevens zijn van groot belang, zoals de communicatie met de luchtverkeersleiding of bijvoorbeeld beelden die zijn gemaakt tijdens de vlucht."