Waakhond gaat scherper toezien op hoe inlichtingendiensten data verzamelen

De Commissie van Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (CTIVD) verscherpt het toezicht op het grootschalig onderscheppen van internetverkeer. Dat doen de AIVD en MIVD vaak volgens de regels, maar de interne controle op het proces schiet tekort. Dat leidt tot onrechtmatigheden, schrijft de CTIVD in een dinsdag verschenen rapport.

Door de onrechtmatigheden wordt onvoldoende invulling gegeven aan de wettelijke zorgplicht, aldus de CTIVD. Omdat de commissie in eerdere rapporten soortgelijke conclusies trok, wil ze meer toezicht houden op de verdere uitvoering van de zogeheten kabelinterceptie. De zorgplicht houdt onder meer in dat de manier waarop de inlichtingendiensten de onderschepte gegevens verwerken voortdurend gecontroleerd wordt.

De inlichtingendiensten AIVD en MIVD hebben "technisch en juridisch moeten pionieren in een complexe omgeving", schrijft de commissie. De diensten hebben vorig jaar een gezamenlijk verbeterplan opgesteld.

De introductie van kabelinterceptie was een belangrijk onderdeel van de in 2018 ingevoerde Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten (Wiv), in de volksmond ook wel de 'sleepwet' genoemd.

Het op grote schaal afluisteren van internetverkeer heeft tot veel discussie geleid vanwege de grote inbreuk op de privacy van burgers. Dit was mede de aanleiding voor het onderzoek van de CTIVD.

Snapshotten heeft een wettelijke grondslag nodig
In de onderzochte periode (tussen 1 mei 2018 en 21 maart 2021) vond de kabelonderschepping plaats in een beperkte vorm, het zogeheten snapshotten. Dat is het kortstondig, integraal onderscheppen van gegevensstromen. De data worden onderzocht op "potentiële inlichtingenwaarde" en niet gebruikt voor inlichtingenonderzoek, zoals bij reguliere kabelinterceptie wel gebeurt.

De CTIVD ziet meerdere knelpunten tussen de wet, de wetsuitleg en de uitvoering in de praktijk. Zij adviseert het snapshotten van een aparte wettelijke grondslag te voorzien. In de wetstoelichting moet het begrip 'gerichtheid' beter worden uitgelegd, vindt zij.

Het kabinet werkt aan een tijdelijke aanpassing van de Wiv, die ervoor moet zorgen dat Nederland zich beter kan verdedigen tegen cyberaanvallen. De aanbevelingen uit het CTIVD-rapport worden daarbij betrokken.