Europese cyberexperts gaan Oekraïne helpen: dit zouden ze kunnen doen

Nederland gaat als onderdeel van het Europese Cyber Rapid Response Team (CRRT) hulp bieden bij de bestrijding van cyberaanvallen op Oekraïne. Het is nog vaag wat het team precies kan betekenen. Dat hangt onder meer af van welke afspraken er worden gemaakt en hoeveel toegang het team krijgt tot systemen in Oekraïne.

Dat Cyber Rapid Response Team is nog nauwelijks bekend. Het initiatief werd in 2020 opgericht door zes Europese lidstaten, met Litouwen als coördinator. Verder maken Nederland, Estland, Finland, Kroatië en Roemenië deel uit van het team.

Het initiatief moet ervoor zorgen dat lidstaten elkaar kunnen helpen, zodat ze samen kunnen reageren op cyberincidenten. De experts zijn uitgerust met instrumenten die zijn ontworpen om dreigingen op te sporen, te herkennen en te beperken.

De oprichting van zo'n team is logisch, vindt cybersecurityexpert Frank Groenewegen van Deloitte. "Veel cyberincidenten hebben tegenwoordig een impact die landsgrenzen overschrijden. Als er een aanval op Oekraïne wordt uitgevoerd, kan de hele wereld er last van hebben. Dus door beter samen te werken, kun je elkaar sneller helpen."

Groenewegen haalt als voorbeeld de recente aanvallen aan waardoor Oekraïense websites van de overheid en banken tijdelijk onbereikbaar waren. "Hoe eerder de server uit de lucht is, hoe eerder de aanval stopt. Als er een Nederlander in het team zit die ziet dat de aanval via een Nederlandse server loopt, kan die meteen de politie inseinen zodat ze snel actie kunnen ondernemen."

Nog niet bekend wat het team precies gaat doen
Het ministerie van Defensie kan nog niet zeggen wat het CRRT precies gaat doen om Oekraïne te helpen en welke rol er voor de Nederlandse cyberspecialist is weggelegd. "Er vindt overleg plaats met Oekraïne om het hulpverzoek te concretiseren", zei een woordvoerder van het ministerie. De focus ligt in elk geval op cybersecurityonderzoek naar kwetsbaarheden in vitale systemen.

Groenewegen noemt het goed dat Nederland zijn hulp aanbiedt, maar de vraag blijft op welke manier. "Je kunt bijvoorbeeld meehelpen om op aanvallen te reageren door te onderzoeken wat de oorzaak is", zegt hij. "Of je kunt preventief helpen de aanvallen te voorkomen, bijvoorbeeld door Oekraïense servers te scannen op kwetsbaarheden of een adviserende rol aan te nemen."

Het is aannemelijk dat het team precies dat laatste zal gaan doen. Groenewegen denkt dat de experts niet zomaar verregaande toegang zullen krijgen tot interne systemen van Oekraïne, omdat daar veel gevoelige informatie wordt opgeslagen. "Stel dat het ministerie van Defensie wordt gehackt, krijgt het team dan toegang tot die systemen? Bij dat soort zaken zal het land waarschijnlijk eerst eigen mensen erop afsturen. Maar ik hoop wel dat het team er in zo'n geval bij betrokken wordt om te informeren en te assisteren."

Daar zit volgens hem ook de crux. "Het is goed dat we hulp sturen als ze daadwerkelijk goed gebruikt worden. Maar als ze overal buiten worden gehouden, geen informatie krijgen of helemaal nergens toegang toe krijgen, dan is deze hulpverlening echt een wassen neus."

Experts als verlengstuk van achterliggende landen
Het CRRT dat Oekraïne zal helpen bestaat waarschijnlijk uit acht tot twaalf experts. Volgens de BBC zullen die zowel vanuit hun thuisland als op locatie in Oekraïne werk verrichten.

Dat lijkt een klein team, maar je kunt de experts zien als een verlengstuk van ieder land. "Stel dat er iets verdachts wordt gevonden, dan kunnen mogelijk tools van de verschillende landen worden ingezet", zegt Groenewegen. "En ze hebben een positie waarmee ze snel informatie kunnen uitwisselen met teams aan het thuisfront. Zo kunnen ze in theorie veel impact maken."