Aanranding bestaat ook in virtual reality: 'Lijkt echt met zo'n bril op'

Seksuele intimidatie, aanranding of verkrachting in een virtuele wereld. Het klinkt misschien een beetje gek, maar toch is het iets wat verschillende vrouwen hebben meegemaakt en dat emotioneel gezien grote gevolgen had. Virtualrealityplatforms nemen het serieus en voeren maatregelen door. Vier vragen en antwoorden.

1. Wat zijn VR-werelden?
Virtual reality (VR) is een computertechniek waarbij het lijkt alsof je in een andere werkelijkheid bent. Door een speciale VR-bril op te zetten, word je onderworpen aan levensechte ervaringen. Door middel van beeld en geluid lijkt het alsof je zelf onderdeel bent van de gesimuleerde omgeving.

Grote techbedrijven hebben zich de afgelopen jaren veel beziggehouden met VR. Zo wil bijvoorbeeld Facebook-moederbedrijf Meta een zogenoemde metaverse ontwikkelen. Dat moet een gedeelde online wereld worden waarin mensen kunnen praten, werken en gamen.

2. Zijn er voorbeelden van virtuele aanranding of verkrachting?
Ja, meerdere. In 2016 meldde een vrouw te zijn aangerand in de game QuiVr, waarin je met pijl en boog een kasteel moet verdedigen. Ze werd tijdens het spelen virtueel bij haar borsten en kruis gegrepen.

Vorige week vertelde een andere vrouw te zijn betast in Horizon Venues, een app van Meta voor het bijwonen van live-evenementen. In de 3D-omgeving van die app loop je rond als poppetje dat jou vertegenwoordigt.

Het slachtoffer had in de app een avatar van zichzelf gemaakt. Vervolgens kreeg ze van drie mannelijke poppetjes seksueel getinte opmerkingen naar haar hoofd geslingerd en werd ze onzedelijk betast. Meta heeft inmiddels maatregelen genomen door gebruikers in te laten stellen op welke afstand anderen hen kunnen benaderen.

3. Is aanranding in een virtuele wereld vergelijkbaar met aanranding in de fysieke wereld?
De slachtoffers uit de bovenstaande voorbeelden vinden van wel. Beide vrouwen zeggen ook in de fysieke wereld te zijn aangerand. Ze vonden dat de virtuele aanranding daar niet veel van verschilde omdat het voelde alsof het echt was. Ze waren daarna ook angstig.

Een woordvoerder van Slachtofferhulp Nederland beaamt dat. "Je hebt echte emoties in een virtuele wereld. Gevoelens van machteloosheid, schuld en schaamte spelen hierbij een rol. Ook het feit dat de vrouw een gelijkend poppetje had gemaakt, kan angst in het echte leven voor soortgelijke gebeurtenissen vergroten."

Ook Litska Strikwerda, universitair hoofddocent Metajuridica, erkent dat. Ze schreef enkele jaren geleden een proefschrift over dit onderwerp. Het eerste geval dateert volgens haar al van 1993, toen computerspellen nog alleen uit tekst bestonden. Destijds werden uit naam van een vrouw pornografische teksten verstuurd en daar was ze erg van ontdaan. Tegenwoordig zijn de ervaringen indringender. "Mensen dragen nu een bril, waardoor het echter lijkt."

4. Is seksuele intimidatie, aanranding of verkrachting in een virtuele wereld strafbaar?
Op dit moment is dat in Nederland niet strafbaar, bevestigt een woordvoerder van het Openbaar Ministerie (OM). "Aanranding van een avatar is niet strafbaar onder de huidige zedenwet, omdat er geen fysiek lichaam bij betrokken is." Wel is er een uitzondering voor kinderen, omdat dit als kinderporno wordt beschouwd.

Een woordvoerder van de Raad voor de rechtspraak zegt dat er in ons land ook nog nooit rechtszaken zijn geweest op dit gebied. De Raad voor de rechtspraak en Slachtofferhulp Nederland wijzen erop dat er momenteel een nieuwe zedenwet in ontwikkeling is. Daarin komt vermoedelijk te staan dat seksuele intimidatie op het internet strafbaar is.

Uiteindelijk zal de praktijk moeten uitwijzen of aanranding en verkrachting in een virtuele wereld hier ook onder vallen. "Het is dus vooral afwachten op de eerste aangiftes", aldus de woordvoerder van de Raad voor de rechtspraak. "Als het OM besluit om tot vervolging over te gaan, is het vervolgens aan de rechter om per geval te beslissen of sprake is van een strafbaar feit."