Complexe camera om mensen te tellen op universiteit is 'technologische overkill'

Universiteiten experimenteren met camera's om te tellen hoeveel studenten en medewerkers er naar binnen en buiten gaan. Dat klinkt misschien niet meteen raar in coronatijd, maar privacyexperts waarschuwen wel voor een "technologische overkill".

Bij de Universiteit Leiden ging het al een paar keer mis, bleek uit onderzoek van het Leids Universitair Weekblad Mare. Zo was minstens een van de telcamera's verkeerd afgesteld, waardoor live videobeeld was te bekijken. En dat terwijl de apparaten in principe niet eens beeld zouden moeten vastleggen, maar alleen moeten tellen hoeveel mensen er in de onderwijsruimtes zijn.

In Leiden hangen 371 van dit soort camera's, die tijdens de coronapandemie werden aangeschaft. "Dat is vanwege de huidige beperkende coronamaatregelen van belang voor de gezondheid en veiligheid van de aanwezigen", legt de universiteit uit.

Ook bij de Universiteit Utrecht liep een proef met camera's om mensen te tellen. Inmiddels staan de apparaten op allebei de locaties uit, door ontstane onrust over privacy onder studenten en medewerkers.

Mare schreef dat de camera's van de Universiteit Leiden veel meer konden dan alleen mensen tellen. Zo hebben ze mogelijkheden om af te lezen of een persoon man of vrouw is, hoe lang iemand is en of de persoon een mondkapje draagt. Hoewel de universiteit zelf zegt dat allemaal niet te doen, klinkt het onlogisch om camera's op te hangen die dat wel zouden kunnen.

Niet meer verzamelen dan nodig
"Dat kun je zien als een technologische overkill", zegt Lotte Houwing van privacyorganisatie Bits of Freedom. "Als je een apparaatje bij de deur hangt dat simpelweg alleen maar plus één of min één doet als iemand langsloopt, zou dat prima zijn uit te leggen. Maar systemen die aannames maken over of een persoon een man of vrouw is, hebben daar niets mee te maken."

Volgens ICT-jurist en hoogleraar Frederik Zuiderveen Borgesius is de ideale situatie dat een systeem niet meer filmt of verzamelt dan nodig is. Hij vergelijkt het met poortjes op Schiphol die herkennen of iemand metaal meedraagt. "Die zien verder ook niet hoe dik of dun je bent."

Houwing noemt het riskant en onnodig om dat soort camera's op te hangen. "Een universiteit kan zeggen dat die functies niet worden gebruikt, maar dan is zo'n geavanceerd systeem op zijn best nutteloos."

Doel moet de middelen heiligen
Quinten Snijder, woordvoerder van de Autoriteit Persoonsgegevens, zegt dat een sensor die alleen mensen telt en verder geen andere opties heeft, altijd beter is dan een camera die meer kan. "Zo'n camera kan verkeerd ingesteld worden, bijvoorbeeld door de beheerder. Of een hacker krijgt toegang. Bovendien moet apparatuur die gebruikmaakt van kunstmatige intelligentie gekalibreerd worden voor gebruik. Daarbij worden sowieso persoonsgegevens verwerkt."

Elke verwerking van persoonsgegevens is een inbreuk op iemands privacy, aldus Snijder. Om dat te doen is dan ook een wettelijke basis nodig.

"Het doel moet de middelen heiligen", zegt hij. "Die afweging moet een organisatie van tevoren maken. Bij het volgen van mensen op grote schaal, ligt de lat erg hoog. Als organisatie moet je altijd de vraag stellen: kan ik dit doel ook bereiken met minder zware middelen, dus zonder een grote inbreuk te doen op de privacy van mensen?"