Nederlandse adviesorganen pleiten voor verbod op volledig autonome wapens

Nederland moet zich duidelijk uitspreken voor een verbod op wapens die zonder menselijke tussenkomst kunnen aanvallen. Dat hebben twee adviesorganen het demissionaire kabinet woensdag geadviseerd.

Het huidige standpunt van het kabinet is dat volledig autonome wapens (ook wel bekend als killerrobots) volgens het internationaal humanitair recht per definitie verboden zijn. Het kabinet moet zich daar echter veel specifieker over uitspreken, adviseren de Adviesraad Internationale Vraagstukken (AIV) en de Commissie van advies inzake volkenrechtelijke vraagstukken (CAVV).

Een voorbeeld van een autonoom wapensysteem is de Zuid-Koreaanse Samsung SGR-A1. Dat is een robotgeweer dat zelf doelen kan herkennen en vernietigen. Als een indringer wordt opgemerkt, kan de robot met een stem waarschuwingen geven. Het wapen herkent overgavebewegingen, maar kan overgaan tot een aanval als de indringer daar geen gehoor aan geeft. De robot neemt zelf de beslissingen, zonder tussenkomst van een mens.

Naast volledig autonome wapens bestaan er ook gedeeltelijk autonome wapens. Voorbeelden zijn de huidige generatie drones, zoals de MQ-9 Reaper, en onbemande vaar- en voertuigen. Het verschil is dat daaraan wel menselijke controle te pas komt. Voor de inzet van dit soort wapens moeten echter betere regels komen, luidt het advies. Hierin moet bijvoorbeeld worden bepaald wanneer de robots wel of niet ingezet kunnen worden en bij wie de verantwoordelijkheden liggen.

"De menselijke controle moet al bij de ontwikkeling van de wapens worden ingebouwd", zegt CAVV-voorzitter Larissa van den Herik. "Ook als Nederland de wapens aankoopt of inzet, moet de menselijke controle gegarandeerd zijn."

'Inzet gedeeltelijk autonome wapens noodzakelijk'
Vanuit veiligheidsperspectief is het volgens de adviserende instanties noodzakelijk dat Nederland over gedeeltelijk autonome wapens beschikt. "Stel dat het land wordt aangevallen door een hypersone raket", zegt Van den Herik. "Dan gaat dat zo snel, dat een mens altijd te laat is om in te grijpen."

Ook is de wereld in de afgelopen zes jaar (sinds het laatste advies) zo veranderd, dat aanscherpingen nodig zijn. "De ontwikkelingen gaan snel, dus we moeten blijven investeren om bij te blijven", zegt Van den Herik. "De afgelopen vijf jaar is er een soort technologische wapenwedloop op gang gekomen."

Voor duidelijke afspraken over het gebruik van dit soort wapens moet Nederland actief samenwerken met bondgenoten. Zo kunnen internationaal afspraken gemaakt worden over de inzet van de robots in conflictsituaties.

Het kabinet heeft in principe drie maanden de tijd om met een reactie op het rapport te komen, maar dat gebeurt in dit geval waarschijnlijk sneller, zegt een woordvoerder van het ministerie van Defensie. Dat heeft mogelijk te maken met een bijeenkomst van de Verenigde Naties, waarbij wereldleiders volgende week onder meer het gebruik van autonome wapens behandelen.

Er heerst al langer bezorgdheid over de ontwikkeling van autonome wapens. Zo maken landen als China, Rusland, de Verenigde Staten en Zuid-Korea steeds autonomere wapensystemen. Een groep van ruim 150 Nederlandse wetenschappers op het gebied van kunstmatige intelligentie en robotica vroeg het kabinet eind vorig jaar nog om dodelijke autonome wapens te verbieden.