Slijm maken, games en meer op YouTube: 'Leer kinderen kritisch kijken'

Wekelijks legt NU.nl een opvoedvraag voor aan een expert of ervaringsdeskundige. Deze week is de vraag: mijn achtjarige zoon bekijkt vaak YouTube-filmpjes, kan dat kwaad? Hoe leer ik hem omgaan met digitale media?

Denise Bontje van Mediasmarties, een online gids voor kindermedia, krijgt de vraag vaker voorgeschoteld. Ouders maken zich vooral zorgen over de duur van het schermgebruik van hun kinderen, merkt ze. Die zorg is niet onterecht, want langdurig dichtbij kijken, beïnvloedt de groei van de ogen.

"Aan de andere kant heeft de digitale wereld veel moois te bieden", vindt Bontje. "Ook voor kinderen. De belangrijkste vraag is: hoe wil jij dat je kind omgaat met digitale media, zoals YouTube?"

Schrijf de populaire videowebsite niet direct af, adviseert de kindermediaspecialist, maar kies samen bewust waar je naar kijkt. Zoek filmpjes die passen bij de leeftijd en interesses van je kind en zorg voor een open houding.

"Ouders vinden de filmpjes die kinderen bekijken vaak vreselijk. Ze roepen al snel: 'Wat is dit voor iets stoms?!' Maar voor kinderen kan een filmpje over slijm maken of een game spelen heel interessant zijn. Dat is soms echt even schakelen."

Van afschermen leren kinderen niets
Toch zijn lang niet alle YouTube-filmpjes geschikt voor jonge kijkers. Maar kinderen afschermen voor digitale media is geen oplossing, denkt de deskundige. "Dat kan ook bijna niet. Je kunt als ouder niet zeggen: jij mag thuis niet op internet. Als je kinderen daarvoor afschermt, dan leer je ze niets." Vanaf een jaar of acht vinden kinderen YouTube Kids, de gefilterde versie van YouTube, vaak al niet meer interessant, merkt Bontje. Dan willen ze 'gewoon' YouTube kijken.

Neem kinderen liever bij de hand en leer ze zwemmen, adviseert de media-expert. Toon interesse en creëer een veilige situatie, zodat kinderen niet het gevoel krijgen dat jij ze als ouder alleen maar beperkt of controleert.

"Als je van jongs af aan op een positieve manier bij het mediagebruik van je kinderen betrokken bent, dan zullen zij later ook eerder bij jou aankloppen als ze ergens tegenaan lopen. Bijvoorbeeld als een vreemde via TikTok vraagt om af te spreken."

Van kijken naar ervaren
Maak er samen een ontdekkingsreis van, tipt Bontje. Leer kinderen hoe ze leuke filmpjes kunnen vinden en sla een brug tussen de ervaringen van je kind en die van jou. Bekijkt je kind een filmpje met een proefje? Daag hem dan uit om het zelf te proberen.

"Een nadeel van YouTube is dat na ieder filmpje meteen een volgende video begint. Dat maakt een tijdslimiet stellen soms lastig. Dus zo'n uitdaging is ook meteen een mooie manier om kinderen van het scherm af te krijgen."

Uit mediaonderzoek van 2020 blijkt dat jonge kinderen gemiddeld een uur en drie kwartier per dag besteden aan beeldschermen.
Maar is dat wel goed voor ze? Kek Mama legt uit.
Kinderen hebben recht op verhalen in verschillende vormen, vindt de mediaspecialist. Op Mediasmarties vinden ouders een overzicht van kindermedia afgestemd op leeftijd. "Laat kinderen lezen, kijken, luisteren, spelen en doen, met én zonder scherm, binnen en buiten. Leer ze daarin een mooie balans te vinden." Geef als ouder zelf het goede voorbeeld. "Bijvoorbeeld door het kijken van een serie af te wisselen met het lezen van een boek of het spelen van een potje voetbal."

Ook niet onbelangrijk: leer je kind een kritische houding aan te nemen. "Dat is heel lastig", beseft Bontje. "Zeker als je als ouder zelf niet zo kritisch bent." Maar via internet wordt veel nepnieuws en valse informatie verspreid. "Je hoeft als ouder de waarheid niet in pacht te hebben, maar stel dan gewoon de vraag: zou dit waar zijn? Dan kun je er samen over nadenken. Die kritische houding blijft nodig. Hoe steviger de basis, hoe makkelijker het wordt om je kind steeds meer los te laten."