Voorlopig geen mensen naar Mars: er is meer geld en onderzoek nodig

Eerst gaan 'we' als mensheid nog eens naar de maan, maar daarna reizen we eindelijk naar Mars. Technisch zijn we er klaar voor, maar hoelang het nog duurt voordat de eerste mens voet op de rode planeet zet, blijkt toch vooral een geldkwestie.

Het lijkt sciencefiction, maar er zijn daadwerkelijk serieuze plannen om naar Mars te reizen en daar een kolonie op te zetten. Mars lijkt van alle planeten in ons zonnestelsel daarvoor het meest geschikt. De planeet staat relatief dichtbij, heeft een aards karakter en er is ooit stromend water geweest. Robots verkennen Mars op dit moment om te onderzoeken of er ooit iets heeft geleefd.

Verschillende landen hebben machines op Mars gezet, maar een mens is er nog nooit geweest. Dat zal waarschijnlijk ook nog een tijdje duren, maar de Amerikanen hebben de beste kaarten. SpaceX-oprichter Elon Musk zei vorig jaar nog dat hij in 2024 mensen naar Mars wil sturen met zijn nieuwe Starship-raket. Dat lijkt te ambitieus, maar het gaat een keer gebeuren, zegt ruimtedeskundige Erik Laan.

"Ik zou gokken op begin jaren veertig", zegt hij. "Eerst werkt SpaceX met NASA nog aan een maanmissie, de volgende stap is Mars."

Zonder geld gaan we niet naar Mars
De grootste drempel is - zoals altijd - geld. "Alleen de hardware maken om naar Mars te kunnen gaan kost al zo'n 50 miljard tot 100 miljard dollar", zegt Laan. NASA krijgt per jaar 20 miljard dollar aan budget van de Amerikaanse regering, waarvan slechts een deel naar onderzoek voor bemande ruimtevaart gaat. "Een bemande reis kost ook nog eens 500 miljoen tot 1 miljard dollar."

Geld vormt het grootste struikelblok, maar ook andere puzzelstukken moeten nog worden gelegd. Een reis naar Mars kan maar eens in de 26 maanden vertrekken, als de planeet het dichtst bij de aarde staat. Dan nog moet een afstand van zo'n 60 miljoen kilometer worden afgelegd - een reis die ongeveer een half jaar duurt.

In isolatie in een Marsachtige omgeving
Ruimtevaartonderzoeker Angelo Vermeulen heeft in 2013 vier maanden lang als crewcommandant meegedaan aan de Marssimulatie HI-SEAS. In dit door NASA gefinancierde experiment werd hij samen met vijf anderen in een basis in Hawaï gezet, in een geologische omgeving die leek op die van Mars.

"Het doel was om te bekijken welke effecten isolatie heeft op kleine groepen mensen die onder hoge taakdruk staan", zegt Vermeulen. "Wat bij dit soort experimenten bijvoorbeeld vaak blijkt, is dat na een aantal maanden steeds één persoon begint los te komen van de groep en zich begint af te zonderen. En dan is de volgende vraag: hoe voorkom je dat en hoe houd je het groepsgevoel vast?"

De mensen die naar Mars gaan, zijn zeker al een jaar met elkaar aan boord van een ruimtevaartuig en dan moeten ze nog onderzoek doen op de planeet. Om de veiligheid van de bemanning te waarborgen en een zo goed mogelijke crewsamenstelling te bepalen, wordt daarom veel onderzoek gedaan.

"Wij trokken een ruimtepak aan als we naar buiten gingen", zegt Vermeulen. Daarbij was enig inlevingsvermogen nodig. "Je moet constant de gedachte tegenwerken dat je op aarde bent. Het is niet makkelijk om te doen alsof je op Mars bent als je af en toe een stukje struik of de blauwe hemel ziet."

Groepsdynamiek is nog maar één van de uitdagingen: er moet ook worden nagedacht over een habitat op Mars, over hoe schadelijke straling van de planeet moet worden tegengehouden en over hoe astronauten weer terug kunnen naar de aarde."

Waarschijnlijk impact op de gezondheid
De terugweg kost ook weer enorm veel geld, want de benodigde techniek moet op Mars komen om terug te kunnen vliegen. En dan zijn er nog de menselijke opofferingen. Tijdens de reis naar Mars is er geen zwaartekracht, en eenmaal op de planeet is de zwaartekracht een derde van de zwaartekracht op aarde. "Na het landen zullen de astronauten eerst een paar dagen moeten bijkomen voordat ze het laddertje af kunnen", zegt Laan.

Ook krijgen ze te maken met andere kwalen, zoals botontkalking en spieratrofie. "Ik denk dat je een stukje gezondheid definitief opgeeft", zegt Vermeulen. "Je hebt voor de rest van je leven kwaaltjes, als gevolg van de gewichtloosheid en de straling waaraan je wordt blootgesteld. Je krijgt gewrichtspijnen, spierpijnen en soms een gevoelige huid."

Hoewel de ruimtevaartbedrijven hard werken om reizen naar Mars te verwezenlijken, blijft dit soort onderzoek de komende jaren nodig. Pas als de financiën rond zijn en astronauten veilig heen en weer kunnen, komt er zicht op bemande Marsmissies. Dat lijkt dit decennium nog niet haalbaar, en daarom richten organisaties hun raketten eerst op een ander doel dat al eens is getroffen: de maan.