Politie zag op eigen platform criminelen hun oude cryptofoons verbranden

Ratchet en Clank keren na vijf jaar terug met een nieuwe game in de serie, die al sinds 2002 niet meer van PlayStation-consoles weg te denken is. In de basis is er in al die tijd weinig veranderd, maar dit nieuwe deel is met recht een showcase voor wat de PlayStation 5 in huis heeft.

De vorig jaar verschenen maar nog steeds erg schaars verkrijgbare PlayStation 5 loopt nog niet over van grote, exclusieve titels. Maar voor de mensen die snakken naar iets nieuws is er Ratchet & Clank: Rift Apart. Het nieuwe deel in de geliefde serie gebruikt de opgepompte mogelijkheden van de spelcomputer om er verhaaltechnisch mee uit te pakken.

Titelpersonages Ratchet (een Lombax, een soort katachtige) en Clank (het robotje op zijn rug) worden in het begin van het spel van elkaar gescheiden. Ze komen terecht in verschillende realiteiten, omdat een kwade keizer een apparaat in handen krijgt waarmee hij kan heersen over alle dimensies. Maar het apparaat zorgt ervoor dat de dimensies instorten en half aan elkaar verbonden zijn, waardoor verschillende realiteiten door elkaar komen te lopen.

Clank vindt in zijn universum een vrouwelijke soortgenoot van Ratchet, genaamd Rivet, en andersom vindt Ratchet ook een alternatieve versie van Clank. Via verschillende verhaallijnen die in elkaar worden gevlochten, moeten Ratchet en Clank bij elkaar komen om de wereld te redden.Criminelen waanden zich lange tijd veilig met een cryptodienst waarop de politie meekeek. Het resulteerde in Nederland in 49 arrestaties en 25 opgerolde drugslabs in een relatief korte tijd. Het zijn aansprekende resultaten van het opnieuw onderscheppen van de communicatie van criminelen onderling. Groot verschil met eerdere operaties is dat de aanbieder van cryptotelefoons ditmaal de politie zelf was. Hoe verliep operatie Trojan Shield?

Het was de FBI die in oktober 2018 de leiding nam over wat ze operatie Trojan Shield noemen. Een aanbieder van versleutelde communicatie Phantom Secure was in maart van dat jaar opgerold en met de opgedane kennis werd besloten zelf een bedrijf op de markt te zetten.

De app kreeg de naam Anom en garandeerde mensen die er gebruik van maakten privacy en een versleuteling die niet te kraken zou zijn. Op de website, die inmiddels uit de lucht is gehaald, viel te lezen dat als er vanuit justitie vragen werden gesteld over een account, de gebruiker hiervan direct op de hoogte werd gesteld. De thuisbasis van Anom leek Panama te zijn.

Alles stond in het teken het vertrouwen van criminelen te winnen. "We wisten dat de vraag naar een alternatief zou groeien na het opdoeken van Phantom Secure", legt Calvin Shivers van de FBI uit. "Wij wilden dat alternatief zijn en dankzij Phantom Secure wisten we ook welke wensen gebruikers hadden."

Toch duurde het even voordat gebruikers Anom wisten te vinden. Tot een aantal maanden terug waren dat er nog maar honderden. Hoofd van de landelijke Recherche Andy Kraag legt uit dat het uit de lucht halen van aanbieders van versleutelde communicatie EncroChat en vooral Sky ECC in respectievelijk juni 2020 en maart van dit jaar doorslaggevend was.

'Wisten dat we voor waterbedeffect konden zorgen'
"Wij waren toen al een tijdje bezig met EncroChat", aldus Kraag en wij wisten dat onze partners bezig waren met Anom. Toen hebben we de handen ineengeslagen en gezegd: weet je wat? Wij zorgen ervoor dat EncroChat platgaat en dan krijg je een waterbedeffect dat ervoor zorgt dat de criminelen naar dat platform gaan."

En met resultaat. Na het wegvallen van ook Sky ECC groeide het aantal gebruikers van Anom van een paar honderd naar twaalfduizend gebruikers in een paar maanden tijd. Twaalfhonderd daarvan zijn Nederlanders, de op een na grootste groep gebruikers. In verhouding met anderen bleef Anom een kleine speler. EncroChat kende 55.000 gebruikers en Sky ECC zelfs 70.000.

Politie wachtte bewust lang met ingrijpen
Het live meekijken met de communicatie van die gebruikers door de Nederlandse politie gebeurde pas vanaf maart van dit jaar. "In die tussentijd hebben we zeker informatie verzameld, maar we hebben eerst zo lang mogelijk de groei proberen te stimuleren."

"Kijk, als er direct gevaar is, moet je ingrijpen", vervolgt het hoofd van de landelijke recherche. "Maar over het algemeen, als het geen levensbedreigende situatie is, dan probeer je dat uit te stellen. We hebben gewacht tot we dachten: nu is het groot zat, nu kunnen we aan de bak."

Een glimlach kon dan ook niet worden onderdrukt toen er met de door de politie verstrekte telefoons foto's werden gemaakt van Sky-telefoons die werden verbrand en vertrapt. Kaag: "En die beelden gingen gepaard met de boodschap: 'kijk die zijn allemaal stuk, maar Anom is helemaal secure, hier gaan wij op verder.'"