Straks betalen voor Facebook en Instagram? Dit zijn de mogelijke gevolgen

Moeten we straks gaan betalen om gebruik te maken van Facebook en Instagram? Die kans lijkt groter te worden, nu sommige iPhone- en iPad-bezitters daar een melding over krijgen. Maar zijn mensen wel bereid om te betalen? En wat zou dit betekenen voor het verdienmodel van Facebook?

Gebruikers met een iPhone of iPad die deze week de nieuwste software-update iOS 14.5 hebben geïnstalleerd, kregen een opmerkelijke melding. Weigeren zij om het verzamelen van privégegevens in te schakelen, dan bestaat er een kans dat Facebook en Instagram in de toekomst niet meer gratis zijn.

Het is voor het eerst dat Facebook dit zo expliciet vermeldt. Wel wijzigde het bedrijf in 2019 al de tekst op de startpagina van zijn sociale medium: van 'Het is gratis (en dat blijft het ook)' naar 'Je kunt dit heel snel en eenvoudig doen'.

'Altijd vorm van Facebook die gratis is'
Dat is opmerkelijk te noemen, want Facebook-baas Mark Zuckerberg zei in 2018 tijdens een getuigenis in de Amerikaanse Senaat nog dat er "altijd een vorm van Facebook zal zijn die gratis is". In hoeverre is zo'n uitspraak dan bindend?

"Juridisch gezien is zo'n opmerking niet per se bindend", legt hoogleraar ondernemingsrecht en financieel recht aan Tilburg University Erik Vermeulen uit. "Wel zou het juridische gevolgen kunnen krijgen wanneer Facebooks wijziging van beleid een negatieve invloed heeft op de aandelenkoers."

Dat heeft volgens Vermeulen vooral te maken met het vertrouwen van investeerders in het bedrijf. "Facebook is een beursgenoteerd bedrijf. Als Zuckerberg zoiets roept, mogen investeerders ervan uitgaan dat hij zich aan de afspraken houdt."

Verdienmodel Facebook op de schop
Als de apps in de toekomst mogelijk niet meer gratis zijn, betekent dat ook dat het verdienmodel van moederbedrijf Facebook flink op de schop gaat. Op dit moment verdient het bedrijf voornamelijk aan advertenties. Door privégegevens te verzamelen, kan het bedrijf reclames personaliseren. Als dat niet meer mogelijk is, moet het bedrijf op zoek naar een nieuw verdienmodel.

Maar ook voor gebruikers die geld verdienen aan de platforms wordt alles anders, zegt Vermeulen. "Influencers verdienen veel geld aan Instagram. Grote namen, zoals Kylie Jenner, kunnen probleemloos overstappen naar een ander platform. Maar de wat kleinere influencers, met rond de 100.000 volgers, zullen hun verdienmodel volledig om moeten gooien", zegt de hoogleraar.

Of het een goede zet van Facebook is om mensen mogelijk te laten betalen voor het gebruik van zijn platforms, durft Vermeulen niet te zeggen. Zijn mensen wel bereid om te betalen om van Facebook en Instagram gebruik te kunnen maken? "Dat vraag ik me eerlijk gezegd af."

'Geen waarschuwing, maar een pop-up'
Facebook zelf benadrukt dat het niet om een waarschuwing gaat, maar om een "informatiepop-up". Daarin biedt het bedrijf "extra context, zodat gebruikers een geïnformeerde beslissing kunnen nemen".

Volgens Facebook staat in de pop-up niet dat je straks moet gaan betalen wanneer je weigert privégegevens te delen. "Middels deze context willen we mensen alleen informeren dat we gegevens gebruiken om persoonlijke en relevante advertenties aan te bieden." Juist die persoonlijke advertenties helpen het internet en de Facebook-app gratis te houden, aldus Facebook.