800 euro lichter door WhatsApp-fraude: 'Hij deed zich voor als mijn dochter'

De Fraudehelpdesk berichtte onlangs dat afgelopen jaar meer mensen dan ooit tevoren slachtoffer werden van online fraude. Er werden ruim twaalfduizend meldingen gedaan. En hoewel WhatsApp-fraude steeds meer bekendheid krijgt, blijft deze vorm hardnekkig.

Het overkwam Shirley Kes (35). "Ik had over Whatsapp-fraude gelezen, en dacht toen al: als ik benaderd word, ga ik 'm te grazen nemen." Op een dag kreeg Kes een appje van haar 'dochter'. "'Hoi mam, dit is mijn nieuwe nummer', schreef de oplichter. In werkelijkheid heb ik een dochter van zes, en die heeft geen telefoon."

Kes besloot het spel mee te spelen. "Hij had niets door. Uiteindelijk vond ik het mooi geweest een liet ik blijken dat ik hem doorhad. Ik schreef: 'Ga gewoon lekker werken'. 'Als werken net zo veel verdient als dit, dan doe ik het', schreef hij terug. Daardoor besefte ik dat hij hier echt flink geld mee verdient. Ik heb de politie niet ingeschakeld, maar wel mensen gewaarschuwd."

Bij José (65, echte naam bekend bij redactie) liep het minder goed af. "Op een zaterdag kreeg ik een appje van mijn dochter dat ze een nieuw nummer had. Een beetje vreemd vond ik het wel." Later in de middag kreeg ze opnieuw een appje. "Of ik die avond nog 1.800 euro kon overmaken, om drie rekeningen voor te schieten", vertelt ze. "Ik dacht wel: Wat een bedrag. Maar het gaat mij niet aan wat mijn dochter precies voor rekeningen heeft openstaan."

'Heb hier een paar dagen goed mee gezeten'
José besloot haar 'dochter' te helpen. "Ze liet weten dat ze visite had en dat ze niet kon bellen, maar dat ze het die avond nog nodig had." José maakte 800 euro over via een betaallinkje, de overige 1.000 zou ze de volgende ochtend storten.

"Het unieke aan de situatie is dat mijn dochter en ik elkaar dagelijks spreken. Behalve die ene dag." De volgende dag ontving José een appje van haar échte dochter. "Toen kwam de aap uit de mouw. Godverdegodver, ging er door me heen. De oplichter stuurde ik nog een laatste berichtje: 'Zit je lekker van je centjes te genieten? Vuile rat dat je bent.'" José belde haar bank en deed aangifte bij de politie. "Ik heb hier echt een paar dagen goed mee gezeten."

Ouderen lopen extra risico om benaderd te worden met Whatsapp-fraude. "Dat komt doordat hierbij de truc vaak is dat de oplichter zich voordoet als volwassen zoon of dochter", vertelt Tanya Wijngaarde van de Fraudehelpdesk. "Bij jonge mensen kun je deze truc niet uithalen, omdat zij vaak nog geen volwassen kinderen hebben."

Dat ouderen vaker slachtoffer zijn, heeft volgens Wijngaarde minder te maken met een lagere digitale 'geletterdheid'. Ruim de helft van de meldingen bij de Fraudehelpdesk over Whatsapp-fraude was in 2020 afkomstig van 56-plussers.

Tips tegen Whatsapp-fraude
Tip 1: Maak het bespreekbaar. Wie niet weet dat het bestaat, zal er ook minder alert op zijn. "Vertel iedereen, en in het bijzonder je (groot)ouders, over Whatsapp-fraude", raadt Wijngaarde aan. "Leg uit hoe de criminelen te werk gaan. En maak eventueel afspraken over hoe je communiceert in échte noodsituaties."
Tip 2: Wees bewust van online risico's. Je telefoon uit het raam gooien is niet nodig, stelt de fraude-expert. "Maar een gezond stuk wantrouwen is wel nodig in de digitale samenleving. Wees daarom bewust van de risico's. Zorg dat je op WhatsApp bijvoorbeeld weet op welke signalen je moet letten."
Tip 3: Let op vreemde veranderingen. Een ander nummer hebben kan, maar meestal kan een oud telefoonnummer bij een nieuw abonnement in gebruik blijven. "Als je kind plots een ander nummer heeft, is het daarom wel een moment om extra alert te zijn", aldus Wijngaarde. "Bel dus voor de zekerheid nog eens het 'oude' nummer."
Tip 4: Verifieer. Vraagt iemand om een financiële bijdrage via WhatsApp? "Ook dat kan. Maar maak dan niet direct geld over en klik nooit op een betaallink", raadt Wijngaarde aan. "Bel in elk geval op om te verifiëren of er echt sprake is van een financiële hulpvraag. Neem geen genoegen met een spraakmemo, want sommige criminelen weten audio-fragmenten te maken waarin de stem van de zoon of dochter klinkt."
Tip 5: Maak melding van de fraude. Heb je toch op een betaallink geklikt of geld overgemaakt? "Eenmaal overgemaakt is het vaak lastig terugdraaien, maar toch is het goed direct contact op te nemen met je bank." Bij internetfraude is het raadzaam om ook contact op te nemen met de Fraudehelpdesk. "En ben je daadwerkelijk geld verloren, doe dan aangifte bij de politie."