Te laag pensioen door fouten van het pensioenfonds

Wie tijdens zijn werkzame leven arbeidsongeschikt wordt, houdt meestal recht op premievrije pensioenopbouw. Toch gaat het regelmatig mis. In 2019 constateert de Consumentenbond dat zo'n 40.000 arbeidsongeschikte werknemers niet het pensioen krijgen waar ze recht op hebben. Het zou gaan om een bedrag van zo'n twee miljard euro. Ook bij ABP, het grootste pensioenfonds van Nederland, en andere pensioenfondsen gaat het mis.

Radar berichtte eerder dat zo'n 16.000 mensen bij ABP een te laag pensioen kregen. Deze mensen werden tijdens hun loopbaan arbeidsongeschikt, maar niemand wees ze op het recht van een arbeidsongeschiktheidspensioen (AOP) en het recht op premievrije pensioenopbouw.

ABP ontdekte de fout in 2019 en heeft in 2020 in één klap het achterstallige bedrag uitbetaald. Alleen betalen de (ex-)deelnemers daardoor nu extra veel belasting. En blijken ze recht te hebben op een vergoeding van de wettelijke rente. Ook bij andere pensioenfondsen spelen problemen met het niet-premievrij opbouwen van pensioen bij arbeidsongeschiktheid (PVA), alleen weigeren die de extra pensioenopbouw te geven aan de arbeidsongeschikten.

ABP heeft de 16.000 arbeidsongeschikte deelnemers aangeschreven die sinds 2007 ten onrechte geen premievrije pensioenopbouw kregen toen ze via het UWV een WIA-uitkering voor arbeidsongeschiktheid kregen. Inmiddels is een bedrag van 1 miljard euro uitgekeerd.

'Niemand heeft mij geïnformeerd'
Raymond Wijers is nog steeds boos hoe het verlopen is. Hij zegt: 'ABP houdt dingen achter. Ik had gewoon jarenlang recht op die AOP-regeling, maar niemand heeft mij en andere deelnemers er over geïnformeerd. ABP zei doodleuk: als je er niet om vraagt, dan krijg je het niet. Maar als je pensioenfonds wel op de hoogte is van zo'n regeling, waarom wordt dat dan niet tegen deelnemers verteld?'

ABP beroept zich erop dat deelnemers zelf de plicht hebben om hun arbeidsongeschiktheid te melden bij het pensioenfonds.

Toeslagen terugbetalen
Raymond werd elf jaar geleden voor 25 tot 35 procent afgekeurd en heeft recht op een nabetaling van 16.000 euro. Dit bedrag wordt in één keer uitgekeerd, waardoor hij veel meer belasting moet betalen dan wanneer het bedrag over elf jaar was uitgesmeerd. Door deze eenmalige uitbetaling moet hij ook zijn zorg- en huurtoeslag over 2020 terugbetalen. 'Dus je houdt uiteindelijk weinig over', zegt hij.

Recht op wettelijke rente
Robert van Lawick werd in 2011 volledig arbeidsongeschikt. Ook hij werd niet geïnformeerd over de AOP. Ondanks dat hij zelf in 2011 actief geïnformeerd heeft bij ABP, wat wordt ontkend door het pensioenfonds. Hij ontving jaren later een brief van ABP dat hij toch recht had op zo'n arbeidsongeschiktheidsuitkering.

Hij kreeg in mei 2020 in één keer het achterstallige pensioen uitbetaald: een bedrag van 189.000 euro bruto waar eerst 70.000 euro inkomstenbelasting vanaf gaat. Ook hij raakt over 2020 zijn zorgtoeslag kwijt. En hij komt niet in aanmerking voor heffingskorting en betaalt ineens vermogensrendementsheffing. Tot nu toe weigert ABP de wettelijke rente over de afgelopen negen jaar uit te betalen. Volgens hem een bedrag van 16.000 tot 17.000 euro. Robert zegt: 'Ik heb zelf maar weer een brief gestuurd naar ABP om die wettelijke rente te krijgen.'

Coulance van de Belastingdienst?
Verder hoopt Robert op coulance van de Belastingdienst. Hij zegt: 'Een inkomen boven de 68.507 euro komt in het hoogste belastingtarief van 49,5 procent. Als ik het bedrag over negen jaar was uitbetaald had ik maximaal 37,35 procent belasting hoeven betalen. Ik vind dit oneerlijk. Ik kan er toch niets aandoen dat ABP dat niet heeft uitgekeerd?'

De Belastingdienst zou volgens hem maatwerk moeten leveren aan de 16.000 gedupeerden. Hij voegt er aan toe. 'Ik krijg ook geen vergoeding voor de leningen en boetes die ik de afgelopen tien jaar heb betaald om mijn hoofd boven water te houden.'

Zelf verzoek indienen bij ABP
En krijgen de 16.000 gedupeerden nu de wettelijke rente alsnog uitgekeerd? Jos van Dijk, woordvoerder van pensioenfonds ABP zegt: 'Als er recht op bestaat, wordt dit alsnog uitbetaald. Alleen moeten mensen zelf een verzoek indienen. Vorig jaar kon dat nog niet automatisch verrekend worden.'

Groot fiscaal nadeel
Zo'n nabetaling in één keer levert dus een groot fiscaal nadeel op. De Consumentenbond vroeg aan pensioenfonds ABP of zij de deelnemers niet kunnen helpen. Het ABP beroept zich in dit soort gevallen op het feit dat pensioenfondsen niet veel mogen doen. 'Verdere dienstverlening kunnen wij onze deelnemers niet bieden. Als pensioenfonds mogen we geen financieel advies geven', laat ABP aan de Consumentenbond weten.

Tips voor gedupeerden
Op grond van artikel 116 lid 1 van de Pensioenwet is advies geven niet toegestaan. Om advies te kunnen geven moet eerst de persoonlijke financiële situatie in kaart gebracht worden. De Geldgids van de Consumentenbond publiceert een aantal tips voor gedupeerden:

Je kunt je belastingaangifte herzien. De Geldgids schrijft: 'De basisregel is dat de Belastingdienst inkomen belast in het jaar dat het wordt uitgekeerd, maar in deze situatie ligt het anders. De nabetaling was eerder 'vorderbaar en inbaar' (artikel 3.146, lid e wet IB) en kun je dus toerekenen aan het belastingjaar waarop het betrekking heeft. Gedupeerden kunnen het bedrag dus verdelen over eerdere jaren. Over de jaren van 2016 tot en met 2019 kunnen zij de aangifte opnieuw indienen en telkens het nabetaalde bedrag voor dat jaar optellen bij hun inkomen.'
Volgens de Geldgids zijn nabetalingen voor 2016 onbelast en had ABP dit algemene advies best kunnen geven aan de gedupeerden. Ook had ABP met de fiscus kunnen onderhandelen.
'Geen meldplicht'
De Geldgids sprak met pensioenadvocaat en hoogleraar Mark Heemskerk van de Radboud Universiteit en hij is het niet eens met de meldplicht voor arbeidsongeschikte werknemers. Hij zegt: 'Op grond van artikel 37 van de Pensioenwet is pensioen bij arbeidsongeschiktheid volgens hem onvoorwaardelijk en geldt er dus geen meldplicht. Bij het opstellen van de Pensioenwet uit 2007 heeft de wetgever expliciet de bedoeling gehad om de verantwoordelijkheid weg te halen bij de consument en de meldplicht af te schaffen.'

Nabetaling verdelen
De Consumentenbond is het niet eens met het standpunt van de Belastingdienst dat deze nabetalingen belast worden in het jaar van uitkeren. De bedragen hadden eerder uitgekeerd kunnen worden en daarom kun je ze toerekenen aan de jaren waar ze bij horen. Je kunt dus bezwaar maken en verwijzen naar artikel 3.146, lid e wet inkomstenbelasting. Ook de wettelijke rente kun je laten toerekenen aan eerdere jaren.

De Consumentenbond vindt dat ABP de gedupeerden zou moeten helpen hierbij door met de Belastingdienst te onderhandelen. De Consumentenbond adviseert mensen de nabetaling uit 2020 te verdelen over de jaren waarop de uitkering betrekking heeft. De ontvanger hoeft de bedragen die betrekking hebben op 2015 of eerder dan niet op te geven. 'Als de Belastingdienst dat niet accepteert door de meldingsplicht, kan volgens Heemskerk de belastingplichtige dat fiscale nadeel als vermogensschade vorderen bij ABP.'

Geen maatwerk of coulanceregeling mogelijk
Radar vroeg de Belastingdienst of er maatwerk geleverd kan worden aan de gedupeerden. Jacco Neleman, de woordvoerder van demissionair-staatssecretaris Vijlbrief, schrijft: 'Er is geen maatwerk of coulanceregeling mogelijk. Die is niet beschikbaar. Als Belastingdienst wijzen we mensen erop dat ze een beroep kunnen doen op de middelingsregeling. Deze is bedoeld voor mensen met sterke wisselingen in inkomen. Inkomen kan dan over drie jaar worden gespreid, waardoor mensen met een lager belastingtarief te maken kunnen krijgen dan bij een grote eenmalige uitkering.'

Radar legt je in een ander artikel uit hoe de middelingsregeling werkt.

Hoger belastingtarief
Neleman vervolgt zijn verhaal: 'Daarnaast is het goed te beseffen dat ook als deze betalingen in de jaren waarop deze betrekking hebben waren uitgekeerd, ze ook belast zouden zijn. Maar omdat het nu om een nabetaling gaat die zich nu in één keer voordoet, kan het voorkomen dat een deel van het Box 1-inkomen in hogere belastingtarief komt en mensen per saldo meer belasting betalen.'

Voorwaardelijk pensioen
Radar ontvangt meer klachten. Gio Keulen zegt ook jarenlang verkeerd voorgelicht te zijn door ABP. Hij werkte 42,5 jaar in het onderwijs en werd op 1 november 2016 arbeidsongeschikt. Hij zegt: 'Ik ontvang via ABP mijn arbeidsongeschiktheidspensioen, maar het gaat bij mijn ontslag mis met mijn "voorwaardelijk pensioen". Onderwijsmensen bouwden in het verleden minder pensioen op, omdat een deel van ons pensioen gereserveerd werd voor de VUT en de prepensioenregeling Flexibel Pensioen en Uittreden (FPU). Toen deze regelingen om eerder te stoppen met werken werden afgeschaft, werd dit gespaarde pensioen apart gezet als "voorwaardelijk pensioen." Het recht op je eigen voorwaardelijk pensioendeel behoud je alleen wanneer je blijft doorwerken tot aan je pensioenleeftijd en bij dezelfde werkgever of een werkgever die ook is aangesloten bij het ABP. En als je net zoals Gio op de ontslagdatum 60 jaar of ouder bent.'

Verkeerd ingelicht
Gio Keulen zegt dat als je wordt ontslagen dat je dan je Keuzepensioen moeten aanvragen. 'Dan heb je wel recht op het voorwaardelijke pensioen als je AOP krijgt. Het punt is dat dit nergens staat, dat niemand dat weet en dat het ABP ons verkeerd heeft ingelicht. Het is niet alleen bij mij gebeurd, maar ik ken drie collega's in precies dezelfde situatie.'

Advocaat ingehuurd
In 2016 heeft Gio Keulen diverse keren telefonisch contact opgenomen met ABP. 'Ik heb letterlijk gevraagd: zie ik niets over het hoofd met mijn AOP? Ik heb gelukkig bewijs. Die telefoontjes met het onderwerp stonden geregistreerd in de digitale omgeving van MijnABP. Ik heb er printscreens van gemaakt.'

Gio stuurt eerst zelf een fiks aantal brieven naar ABP met alle bewijsstukken. Daarop werd niet gereageerd. Toen heeft hij uiteindelijk een advocaat ingehuurd. Pas toen ging ABP door de knieën en werd zijn voorwaardelijke pensioendeel alsnog toegevoegd aan zijn pensioen. 'Het gaat om een bedrag van 80 euro netto per maand en dat levenslang.' De Limburger zegt eufemistisch: 'niet enthousiast' te zijn hoe ABP de situatie heeft aangepakt.

Eigen schuld, dikke bult
In eerste instantie wordt zijn verhaal niet serieus genomen. 'Dan wordt gezegd: eigen schuld, dikke bult. Maar waar had ik moeten vinden dat ik hier recht op had? Er staat nergens iets over op de site? Bovendien heb ik hier in 2016 telefonisch over gesproken en naar gevraagd bij ABP.'

Gio zegt dat na de eerste brief van zijn advocaat alle aantekeningen van de gedane telefoontjes waren gewist uit MijnABP. 'Daar ben ik nog boos over. Ik heb vervolgens alle bewijsstukken en printscreens opgestuurd, maar ik heb hier nooit een reactie op gehad.'

Andere pensioenfondsen
Bij andere pensioenfondsen speelt het probleem van premievrijstelling bij arbeidsongeschiktheid (PVA). Radar ontvangt een mail van Ed Beuk. Zijn vrouw Francien werd in 2004 voor 25 tot 35 procent afgekeurd en in 2005 wordt ze volledig arbeidsongeschikt. Ze krijgt vanaf 2006 een volledige WAO-uitkering. Ze was al die tijd aangesloten bij het Pensioenfonds voor Horeca & Catering. Ook Francien Beuk heeft recht op premievrije voortzetting van haar pensioen bij arbeidsongeschiktheid. Hen is nooit verteld dat je je hiervoor zelf moet aanmelden. Beuk zegt: 'Pensioenfonds voor Horeca & Catering doet helemaal niets voor mijn vrouw. Ze staan niet stil dat je heel veel aan je hoofd hebt als je arbeidsongeschikt wordt.'

Mail uit 2007
Op 19 maart 2007 krijgt Francien Beuk een brief van het UWV met de mededeling: 'Wijzigingen van uw WAO-uitkering kunnen wel gevolgen hebben voor uw pensioenopbouw. Geef deze wijzigingen daarom door aan het pensioenfonds.' Dezelfde middag stuurt Ed Beuk nog een mail naar het pensioenfonds voor Horeca & Catering. In die mail komt de 100 procent arbeidsongeschiktheid van zijn vrouw ter sprake. Ook informeert Ed Beuk naar een specifieke paragraaf in Kiezen voor Pensioen. Hij schrijft in zijn mail: 'premievrije deelneming bij arbeidsongeschiktheid, dat ik onder bepaalde voorwaarden wel voor premievrije deelname in aanmerking kom. Graag ontvang ik bericht of ik in aanmerking kom en wat wij in dat geval moeten doen.' Op die specifieke vraag krijgen ze nooit een reactie van het pensioenfonds.

Je komt geen stap verder
Pas na een uitzending van Radar Radio in 2019 zijn ze gealarmeerd en proberen alsnog hun recht te halen. Ze stappen naar de Geschillencommissie van het pensioenfonds en krijgen op 27 januari 2020 een afwijzing dat ze te laat zijn met hun verzoek. Het pensioenfonds schrijft: 'Uw aanvraag was niet binnen een jaar na aanvang van de IVA-uitkering bij ons ingediend. U kunt daarom helaas geen pensioen bij Pensioenfonds Horeca & Catering blijven opbouwen.' Ze hebben geen officieel verzoek ingediend, maar hebben in 2007 wel een mail gestuurd naar het pensioenfonds over de arbeidsongeschiktheid van Francien toen het UWV hen daarover informeerde. Francien en Ed Beuk zitten nog zonder resultaat en hopen dat de politiek nu ingrijpt, want als individu komen ze geen stap verder.

Aanvraag opnieuw in behandeling
Radar vraagt het pensioenfonds Horeca & Catering om een officiële reactie. 'Wij kunnen u helaas niet inhoudelijk informeren over de aanvraag van mevrouw Beuk. Wij verstrekken geen informatie over individuele deelnemers aan derden. Op basis van nieuwe informatie die wij vorige week van mevrouw Beuk ontvingen, nemen wij de aanvraag opnieuw in behandeling.'

Geen aanvraagtermijn meer vanaf 2011
'Pensioenfonds Horeca & Catering heeft in 2018 en 2019 onderzocht of het fonds over zou moeten gaan tot het met terugwerkende kracht toekennen van premievrije deelname. Dit onderzoek leidde ertoe dat bij volledig en duurzame arbeidsongeschiktheid vanaf 2011, de aanvraagtermijn is vervallen. Dit omdat De Ombudsman Pensioenen stelde dat het UWV vanaf 2011 verplicht arbeidsongeschiktheidsgegevens aan fondsen levert en een aanvraagtermijn daarmee niet meer nodig is. Daarom hanteren wij voor voor deelnemers die vanaf 2011 volledig en duurzaam arbeidsongeschikt zijn geworden (en dus een IVA-toekenning kregen van het UWV) geen aanvraagtermijn meer', schrijft Eugenie Polman, corporate communicatieadviseur van het pensioenfonds.

Beleid vóór 2011 blijft gehandhaafd
'Het bestaande beleid van vóór 2011 met daarin de voorwaarde van de aanvraagtermijn blijft door Pensioenfonds Horeca & Catering gehandhaafd. Het belang van het individu moet in alle gevallen afgewogen worden tegen het belang van de hele groep. Wij beheren het geld van en voor álle deelnemers. In het verleden werd op basis van de toen beschikbare gegevens rekening gehouden met een bepaald aantal aanvragen voor premievrije voortzetting van pensioenopbouw. Als we de voorwaarden achteraf aanpassen, dan heeft dit gevolgen voor de overige deelnemers, gepensioneerden en werkgevers. Wij plaatsten hierover over het beleid voor premievrije voortzetting een nieuwsbericht op onze website op 4 maart 2019. Het nieuwsbericht kunt u vinden via deze link: Beleid voor premievrije voortzetting | PH&C (phenc.nl)', aldus het pensioenfonds.

Niet op de hoogte van meldingsplicht
Henriëtte de Lange, de Ombudsman Pensioenen, constateert in haar verslag van 2019 dat werknemers zich te laat melden voor premievrije pensioenopbouw, omdat ze hiervan niet op de hoogte zijn. Zij schrijft: 'Formuleer redelijk beleid over hoe om te gaan met mensen die niet tijdig vragen om een premievrije pensioenopbouw en leg het beleid goed uit op de eigen website. Bovendien kan het pensioenfonds de benodigde informatie al sinds lange tijd zelf opvragen bij het UWV en is dus niet meer afhankelijk van een melding door de arbeidsongeschikte zelf.'

Geen automatische koppeling
Wat de Ombudsman Pensioenen in de praktijk tegenkomt, is dat het probleem van de meldingsplicht niet meer speelt in de situatie van vandaag. Veel fondsen maken gebruik van de mogelijkheid om automatisch gegevens te ontvangen van het UWV zodra iemand arbeidsongeschikt wordt. 'Dit gaat goed en ik krijg geen signalen dat dit proces nu niet soepel verloopt', zegt Henriëtte de Lange. De Ombudsman Pensioenen krijgt wel regelmatig oude klachten van mensen die voor 2014 arbeidsongeschikt werden. 'De bedoeling was dat vanaf 2009 elk pensioenfonds een koppeling zou maken met het UWV, maar dat deed niet ieder pensioenfonds. Daarnaast werkte de koppeling tot 2014 niet goed', zegt Ombudsman Pensioenen Henriëtte de Lange.

Eerlijke oplossing
Het probleem is dat de meldingsplicht wel in het pensioenreglement stond maar daar bijvoorbeeld in 2004 niet over werd gecommuniceerd. Hoe kan een deelnemer zich melden als niemand je dat vertelt? Het repareren van dit probleem is ook duur en dat gaat ten koste van de andere deelnemers van het fonds. Er moet een eerlijke oplossing komen die rekening houdt met iedereen.

Nu in actie komen
Zij wil dat pensioenfondsen zelf herstelacties gaan uitvoeren en dat oude gevallen worden gerepareerd. Dat moet nu gebeuren voor het nieuwe Pensioenstelsel uiterlijk in 2026 wordt ingevoerd. Ze zegt: 'Ik blijf hier aandacht voor vragen en hierop hameren. En ik vrees dat er nog veel gevallen komen, omdat mensen er vaak pas achter komen als ze met pensioen gaan. En het gaat bij pensioenen om veel geld. Vanwege de komst van het nieuwe pensioenstelsel is het belangrijk nu mensen hun gemiste premievrijstelling te geven. Na de omzetting van het pensioen naar het nieuwe stelsel is het lastiger om gemiste premievrijstelling nog te repareren.' Ze roept de pensioenfondsen, sociale partners en de Tweede Kamer op om dit probleem in gezamenlijkheid op te lossen en aan te pakken.

Klacht indienen bij de Ombudsman Pensioenen
Als mensen de interne klachtenprocedure bij het eigen pensioenfonds volledig hebben doorlopen en er niet uitkomen, kunnen ze zich melden en hun klacht indienen bij de Ombudsman Pensioenen. Het echtpaar Beuk heeft inmiddels hun klacht ingediend bij de Ombudsman Pensioenen.