Welke opties voor een nieuw kabinet liggen er nu nog op tafel?

De dag na de verkiezingen leek het zo duidelijk als wat: Mark Rutte zou opnieuw premier van Nederland worden. Maar sinds de ChristenUnie (CU) zaterdag liet weten een kabinetsformatie met Rutte uit te sluiten, lijken de de opties voor een kabinet waarover Rutte de leiding heeft te slinken.

Wat kunnen we de komende tijd verwachten?
Kamervoorzitter Khadija Arib gaat dinsdag spreken met alle zeventien fractievoorzitters.
Na deze gesprekken zal een nieuwe informateur worden aangewezen.
De precieze invulling van het takenpakket van deze informateur zal naar verwachting dinsdag worden vastgesteld.
Maar de voornaamste taak van de opvolger van Koolmees en Van Ark zal het herstellen van het vertrouwen tussen de partijen zijn.
Eigenlijk was er de dag na het bewuste Omtzigt-debat voor Rutte nog maar één optie over: een kabinet met de huidige coalitiepartners CDA, D66 en CU. Alle andere partijen steunden namelijk een motie van wantrouwen en zeiden daarmee dat ze een einde wilden aan Ruttes leiderschap. Het zou ongeloofwaardig zijn als een van deze partijen vervolgens wel weer aan zou sluiten bij een nieuwe formatie met Rutte.

Welke vier opties zijn er nu dan nog?

1. Rutte blijft: minderheidskabinet VVD, D66 en CDA
Rutte zei na het debat dat hij zijn "stinkende best" zou gaan doen en dat hij wilde doorgaan als premier. Een meerderheidskabinet met Rutte lijkt echter verkeken, tenzij een van de partijen nog van koers verandert. Alleen CDA en D66 hebben een formatie met de VVD-leider nog niet definitief uitgesloten. Die drie partijen zouden samen een minderheidskabinet kunnen vormen, dat goed is voor 73 zetels.

Een minderheidskabinet was echter niet de wens van Rutte. In het verslag van zijn gesprek met oud-verkenners Kajsa Ollongren (D66) en Annemarie Jorritsma (VVD) stond: "Vind ik niks. Meerderheid Tweede Kamer nodig, in Eerste Kamer niet per se."

2. Rutte blijft: VVD maakt geen deel uit van nieuw kabinet
D66-leider Sigrid Kaag legde de bal donderdag bij Rutte neer. Net als CDA-leider Wopke Hoekstra steunde ze de motie van wantrouwen niet, maar keurde ze zijn gedrag als VVD-leider tijdens de formatiegesprekken wel af. Kaag zei daarbij dat het "niet vanzelfsprekend" was dat Rutte het voortouw zou nemen bij de vorming van een nieuw kabinet.

Als Rutte geen stap opzij doet, zullen D66 en CDA moeten nadenken over hoe ze verder willen. Het is in de geschiedenis drie keer voorgekomen dat de grootste partij niet de premier leverde en plaatsnam in de oppositie. Een kabinet vormen zonder de 34 zetels van de VVD zal echter lastig worden.

3. Rutte blijft: Formatie loopt stuk en we krijgen nieuwe verkiezingen
Als Rutte aanblijft als leider van de VVD, wordt het vormen van een nieuw kabinet dus een zware opgave. Als de formatie definitief vastloopt, zouden er nieuwe verkiezingen kunnen komen.

Dit scenario zal echter niet wenselijk zijn nu Nederland midden in een grote crisis zit. Na de verkiezingen was de hoop op een snelle formatie daarom juist groot. Zo hebben VVD en CDA al een eigen Nationaal Herstelplan klaarliggen.

4. Rutte stapt op: Alle opties liggen weer op tafel
De druk op Rutte is zaterdag weer wat toegenomen. De CU liet weten dat ze Rutte uitsluit, maar niet de VVD als partij. Het is dus een reëel scenario dat de VVD op zoek gaat naar een andere leider en dat Rutte een stapje terugdoet. Een andere VVD'er zal dan waarschijnlijk premier worden.

Alle opties, ook bijvoorbeeld doorgaan met de huidige coalitie, liggen vervolgens weer op tafel.